Học viên cai nghiện học nghề làm điếu cày tại Trung tâm giáo dục lao động xã hội tỉnh.

"Quá tam ba bận"

50 tuổi, 4 người con, đã có cháu ngoại nhưng ông Phạm Phú Đ ở phố Lao Động, thị trấn Nhã Nam (Tân Yên) vẫn luẩn quẩn trong vòng xoáy ma túy. Vợ chồng làm nghề thịt trâu, mua tận gốc bán tận ngọn nên gia đình cũng thuộc diện có bát ăn, bát để. Thế nhưng bao nhiêu tài sản tích cóp được sau đó bay theo làn khói trắng vì ông Đ nghiện ngập. Từ năm 2009, ông quyết tâm đi cai, sau hai năm trở về, ông chí thú làm ăn. Nhưng vì bản lĩnh kém, không cưỡng được sự cám dỗ của mua túy nên chỉ vài lần giao lưu, gặp gỡ bạn cũ ông lại tái nghiện. Tiếp tục đi cai năm 2012 nhưng vẫn không thành công. Cuối năm 2016, ông vào Trung tâm lần thứ ba. “Lúc hút chích, tôi chả nghĩ gì đến tác hại. Bây giờ già rồi mà vẫn phải vào đây” - ông Đ vừa nói vừa dõi ánh mắt mờ đục nhìn ra bên ngoài. Hơn chục năm chìm trong nghiện ngập đã lấy đi của ông và gia đình tất cả mọi thứ.

Chu Đức H (SN 1983) ở thôn Đầu, xã Tự Lạn (Việt Yên) trông khỏe mạnh, thư sinh. Chỉ vì dính vào ma túy mà vợ chồng chia tay, gia đình tan nát, đứa con 10 tuổi ở với mẹ. “Vào đây cai nghiện, sống trong môi trường sạch về ma túy, em được điều trị cắt cơn, ăn nghỉ sinh hoạt có giờ giấc theo phác đồ chuẩn nên da dẻ hồng hào, tăng cân. Em ân hận vì đã làm khổ cha mẹ, vợ con. Lần này em quyết tâm cai” - H tâm sự. Từng là lái xe tải đường dài chuyên chở gạo, dược liệu xuất bán sang Trung Quốc, H mắc nghiện lúc nào không hay. Từ năm 2012, H từng cai tại Trung tâm. Lần thứ hai trở lại đây, H cho biết mình tái nghiện do trục trặc chuyện gia đình. Vợ xa lánh, mọi thứ cứ đổ dồn vào đầu mà không tìm ra lối thoát dẫn đến sự chán nản, hụt hẫng, tuyệt vọng là lý do khiến thanh niên này tiếp tục lún sâu vào con đường nghiện ngập, trở thành nô lệ của ma túy.

Tiếp xúc với nhiều học viên khác được biết lý do tái nghiện còn do họ khó tìm được việc làm sau cai. Đôi lúc còn bị kỳ thị, xa lánh dẫn đến tuyệt vọng, chán nản nên tìm đến ma túy để hóa giải.

Trung tâm Giáo dục lao động xã hội tỉnh đang cai nghiện cho 124 học viên, tăng 82 học viên so với năm 2016. Đây là con số ít ỏi so với khoảng 2 nghìn người nghiện ma túy trên địa bàn tỉnh. Trong số này có nhiều học viên tái nghiện lần thứ ba trở lên.

Theo ông Trần Văn Hiệp, Phó Giám đốc Trung tâm thì nghiện ma túy là bệnh mãn tính do rối loạn của não bộ, điều trị là một quá trình lâu dài bao gồm tổng thể các can thiệp hỗ trợ về y tế, tâm lý, xã hội. Cơ thể người nghiện sau khi cắt cơn vẫn tiếp tục nhớ và thèm cảm giác sảng khoái do ma túy đem lại. Những phản xạ này rất khó mất đi khi gặp một yếu tố kích thích, thậm chí uống rượu, hút thuốc lá cũng tác động đến hệ thần kinh, làm xuất hiện cảm giác thèm nhớ ma túy. Nếu bản thân người nghiện thiếu ý chí, không đủ bản lĩnh để làm chủ bản thân thì rất dễ tái nghiện. Nguyên nhân nữa là do sự mặc cảm của người nghiện, chỉ một câu nói hay hành động ứng xử không khéo, xa lánh của cộng đồng và người thân dẫn đến bi quan, làm liều. Nhiều người sau cai nghiện không có công ăn việc làm ổn định khiến tâm lý chán chường.

Cộng đồng chung tay hỗ trợ người nghiện

Theo Sở Lao động-Thương binh và Xã hội, từ năm 2014 đến nay, toàn tỉnh có 778 lượt người nghiện đã qua điều trị, nhưng tỷ lệ tái nghiện chiếm rất cao (hơn 95%). Giải quyết tình trạng này, Sở đã chủ động phối hợp với các sở, ngành, các huyện, thành phố kịp thời tham mưu với UBND tỉnh ban hành các văn bản chỉ đạo về công tác cai nghiện. Qua đó, 100% người nghiện ma túy vào điều trị sau giai đoạn cắt cơn nghiện, khi sức khỏe bình phục đều được dạy và hướng nghiệp nghề phù hợp. Tuy vậy, mỗi năm, số người sau cai nghiện được hỗ trợ dạy nghề tạo việc làm tại cộng đồng chỉ chiếm khoảng 2-3%. Số còn lại tự tìm việc làm. Nguyên nhân kết quả đào tạo nghề đạt thấp là do người nghiện có tư tưởng tự ti, chưa chủ động tham gia lao động. Bên cạnh đó, đa số doanh nghiệp chưa sẵn sàng nhận người nghiện ma túy vào làm việc.

Theo ông Nguyễn Văn Khoái, Chi cục Phó Chi cục phòng chống tệ nạn xã hội tỉnh thì giải pháp cần tập trung là đẩy mạnh tuyên truyền, vận động nhóm bệnh nhân chưa được đào tạo nghề, chưa có việc làm đăng ký tham gia học nghề, làm việc, tránh nguy cơ tái nghiện. Tiếp tục hỗ trợ đầu tư cơ sở vật chất, hỗ trợ cho các đối tượng chính sách, tạo điều kiện để họ tiếp cận với dịch vụ dự phòng và điều trị nghiện. Khuyến khích các tổ chức xã hội, doanh nghiệp và các cá nhân đầu tư, thành lập các cơ sở tư vấn dự phòng và điều trị nghiện tự nguyện. Quan trọng nhất là người nghiện sau cai cần phải quyết tâm, luôn cảnh giác với chính bản thân mình để tránh sa ngã.

Thu Phong