Chơi đu tại lễ hội đền Hả, xã Hồng Giang (Lục Ngạn).

Hội Xuân không thể thiếu chơi đu

Ở lễ hội đền Hả, xã Hồng Giang (Lục Ngạn), từ lâu trò chơi đu đã trở thành nét văn hoá không thể thiếu. Ông Nguyễn Văn Nam, thôn Kép 1 cho hay: Hội đền Hả diễn ra trong ba ngày, mùng 8,9,10 tháng Giêng (âm lịch) hằng năm. Ngay từ những ngày cận Tết, thôn đã mời những người cao tuổi có kinh nghiệm làm đu đi tìm những cây tre ngà già, đẹp, thẳng nhất để làm vật liệu dựng cây đu.

Giàn đu gồm 4 cây tre lớn tạo thành hai trụ, bàn đu và thượng đu. Chơi đu có đu đơn và đu đôi song hấp dẫn hơn cả là phần chơi đôi nam nữ. Hai người quay mặt vào nhau, dùng tay vịn thân đu, dùng sức từ đôi chân đẩy cho bay cao. Trên mỗi cây đu gắn một chiếc khăn đỏ hoặc phần thưởng, người tham gia giật được chiếc khăn hay phần thưởng đó mới được xem là thắng cuộc. Khi hội trống gióng lên rộn rã, người xem ở khắp làng trên xóm dưới đổ dồn về cuộc chơi, vòng trong vòng ngoài khép kín. "Từ lúc bé, tôi đã được xem các anh chị thanh niên đánh đu và rất thích. Sau này lớn, hội đền năm nào tôi cũng tham gia trò chơi. Cũng nhờ chơi môn này mà vợ chồng tôi bén duyên với nhau", anh Nguyễn Văn Quân, thôn Phương Sơn, xã Hồng Giang chia sẻ. Chơi đu đã trở thành nét đẹp văn hoá không thể thiếu trong những ngày Tết, nhất là tại những lễ hội xuân.

Trò chơi "bịt mắt đập bóng" tại chương trình "Tết nghĩa tình công nhân".

Cõng nhau “bịt mắt đập niêu”

Không chỉ xuất hiện ở các lễ hội đầu Xuân, trò chơi dân gian còn được nhiều cơ quan, đơn vị lựa chọn để tạo không khí vui tươi trong ngày hội đoàn kết dịp cuối năm. Đơn cử như chương trình ý nghĩa “Tết nghĩa tình công nhân” do Liên đoàn Lao động huyện Tân Yên phối hợp với một số cơ quan, đơn vị trên địa bàn huyện tổ chức. Ngoài tặng quà người lao động khó khăn, giao lưu văn nghệ thì các trò chơi dân gian như “bịt mắt đập niêu” thu hút đông đảo công nhân tham gia. Luật chơi theo lối cổ, người chơi bị bịt mắt bằng một tấm vải rồi từ từ cầm gậy tiến đến những chiếc niêu được treo ở vị trí cách mặt đất khoảng 2 m. Ai đập trúng thì được nhận thưởng.

Nhưng để tạo thuận lợi cho khâu chuẩn bị và người chơi, tại “Tết nghĩa tình công nhân” hằng năm, ban tổ chức thay “niêu” bằng “bóng” và bố trí hai người cõng nhau cùng chơi. Cách “biến tấu” này tạo nên nhiều điều thú vị, sự thích thú, hò reo của người cổ vũ khi nhiều cặp dù đã đi đúng hướng, người cõng chỉ cho người bị bịt mắt đúng vị trí nhưng cú đập vẫn vào không khí. Chị Trần Thị Hoàn, Công ty TNHH Daeyang Hanoi, Cụm công nghiệp Đồng Đình (Tân Yên) chia sẻ: “Mỗi năm vào dịp này, chúng tôi đều háo hức tham gia ngày hội. Đây là cơ hội để tôi được trở lại tuổi thơ, thực sự thoải mái, phấn khích cùng bạn bè, đồng nghiệp để hy vọng cho một năm mới đầm ấm, vui tươi”.

Màn chơi cờ người tại lễ hội xuân đình Hả, xã Tân Trung (Tân Yên).

Ngày xuân đánh trận cờ người

Trẩy hội ngày xuân qua các đình làng trên vùng quê Bắc Giang như: Lỗ Hạnh, xã Đông Lỗ (Hiệp Hòa), Phù Lão, xã Đào Mỹ (Lạng Giang); Hả, xã Tân Trung (Tân Yên); Thổ Hà, xã Vân Hà (Việt Yên)… , du khách sẽ được chứng kiến những ván cờ người sinh động, hấp dẫn, mang đậm nét văn hóa truyền thống. Chuẩn bị cho hội Xuân Mậu Tuất 2018, ông Nguyễn Đăng Lý, cán bộ văn hóa xã Vân Hà chia sẻ: “Đây là hội xuân của làng nên những quân cờ được tuyển từ nam thanh, nữ tú xúng xính trong những bộ quần áo dân tộc rực rỡ thêu biểu tượng quân cờ mình thủ vai ở trước ngực và sau lưng để người xem dễ theo dõi diễn biến từng nước đi của ván đấu”. 

Các thôn Yên Viên, Thổ Hà, Nguyệt Đức của xã Vân Hà cũng đang lựa chọn những kỳ thủ chơi cờ tướng giỏi để luyện tập các thế cờ hiểm như: Bình phong mã, thuận pháo, nghịch pháo…mang đi thi đấu. Bàn cờ người trên sân đình làm sống lại hình ảnh “ba quân tướng sĩ” trong triều đình thời phong kiến. Cứ mỗi nước đi, các quân cờ thường phụ họa điệu múa dân gian truyền thống và xướng bài vè vui nhộn. Tranh tài thi đấu là những người đam mê “xe, pháo, mã” trong vùng. Đến đây, du khách được cùng dân làng tận hưởng không khí ngày xuân trong những màn đấu trí kịch tính, hấp dẫn. Đây là thú chơi thanh cao dành cho những người trí tuệ.

Kéo co mong sự tấn tới

Các xã nằm dọc bờ Bắc sông Cầu trên địa bàn huyện Hiệp Hòa, Việt Yên, trong ngày hội xuân vẫn đang lưu giữ trò chơi kéo co. Trong tâm trí ông Lê Văn Tuyên, 70 tuổi, người dân làng Trung Tâm, xã Hợp Thịnh (Hiệp Hòa), từ xa xưa, kéo co là một sinh hoạt văn hóa không thể thiếu của người dân nơi đây mỗi khi Tết đến, xuân về. Thời trai tráng tham gia đội kéo co, đến tuổi “thất thập cổ lai hy”, ông vẫn dõi theo từng màn thi đấu của dân làng. Vào mùa xuân, đội kéo co của làng không chỉ giao hữu với nhau mà còn thi đấu với các làng lân cận như: Đa Hội, Hương Ninh, Ninh Tào, Gò Pháo, Đồng Đạo trong xã hay những làng bên kia sông thuộc huyện Sóc Sơn (Hà Nội). Tất cả người dân trong làng, ai cũng mong muốn được tham gia đội kéo co, bởi đây không chỉ là trò vui mà còn thể hiện sức khỏe dẻo dai, độ thành tâm, mong các vị thánh thần phù hộ cho gia đình, làng xóm yên vui, thái bình trong năm mới. 

Ông Dương Hồng Cơ, Phó Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch cho biết: “Theo văn hóa dân gian, kéo co là trò chơi cầu mong sự sinh sôi, nẩy nở, mùa màng bội thu, sức khỏe dồi dào, làm ăn tấn tới”. Theo lệ làng, người tham gia kéo co phải là trai đinh của làng, con cái những gia đình nề nếp, gia giáo. Mỗi đội có từ 11 đến 17 người tùy từng năm, người chỉ huy mỗi đội gọi là Tổng cờ do dân làng bầu lên. Những ngày cuối năm bận rộn nhưng thanh niên làng vẫn dành thời gian tập luyện hẹn ra xuân tham gia thi đấu trong niềm vui phấn khởi, tiếng hò reo, cổ vũ vang dậy cả một vùng bờ bãi sông Cầu.

Minh Thu - Đỗ Quyên