Đình Ngọ Xá, xã Châu Minh (Hiệp Hòa) thi công không đúng theo hồ sơ thiết kế được phê duyệt.

Nhiều nơi “phá rào”

Tỉnh Bắc Giang có hơn 2 nghìn di tích các loại, trong đó hơn 700 di tích đã được xếp hạng. Từ nguồn kinh phí hỗ trợ của ngân sách và huy động vốn xã hội hóa, nhiều di tích trên địa bàn tỉnh đã được tu bổ, tôn tạo chống xuống cấp, đáp ứng nhu cầu sinh hoạt văn hóa tôn giáo, tín ngưỡng của nhân dân. 

Trung bình mỗi năm, Bắc Giang có hơn 30 di tích được tu bổ, tôn tạo, trong đó một số công trình được khai thác, phát huy hiệu quả gắn với phát triển du lịch, trở thành điểm đến thu hút nhiều du khách. Tiêu biểu như: Chùa Vĩnh Nghiêm (Yên Dũng), đền Suối Mỡ (Lục Nam), di tích chiến thắng Xương Giang (TP Bắc Giang), di tích khởi nghĩa Yên Thế…

Bên cạnh kết quả đạt được, ông Nguyễn Sĩ Cầm, Phó Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch đánh giá, công tác quản lý tu bổ, tôn tạo di tích còn có những mặt hạn chế. Một số nơi thực hiện chưa nghiêm các quy định của Nhà nước như: Thi công không đúng theo hồ sơ thiết kế được phê duyệt làm sai lệch yếu tố gốc cấu thành và biến dạng di tích, nhiều trường hợp tôn tạo di tích khi chưa được cơ quan có thẩm quyền chấp thuận, có nơi dịch chuyển vị trí công trình, mở rộng diện tích, thay đổi kiểu dáng kiến trúc, chuyển chất liệu từ gỗ sang bê tông hoặc xây dựng thêm công trình phụ trợ, phá vỡ cảnh quan, không gian truyền thống di tích…

Việc xây dựng cổng, tam quan chùa Bổ Đà (Việt Yên), tu bổ đình Ngọ Xá, xã Châu Minh (Hiệp Hòa) thời gian gần đây là những ví dụ điển hình về sự tùy tiện, bỏ qua các quy định của pháp luật cũng như sự buông lỏng quản lý của chính quyền địa phương và cơ quan chuyên môn gây dư luận không tốt. Thậm chí do thiếu đồng thuận, sự việc ở đình Ngọ Xá đã dẫn đến mất đoàn kết trong nội bộ nhân dân, phát sinh đơn thư khiếu kiện phức tạp kéo dài đến nay chưa được giải quyết dứt điểm.

Nguyên nhân dẫn đến những khuyết điểm trên có nhiều song về chủ quan là do một số cấp ủy, chính quyền sở còn xem nhẹ các quy định của pháp luật trong quản lý di tích. Hiện nay, trên địa bàn tỉnh rất ít cơ quan có đủ tư cách pháp nhân hành nghề lập dự án và thi công tu bổ di tích; năng lực của tổ chức, cá nhân lập hồ sơ thiết kế tu bổ di tích và thi công, giám sát chưa đáp ứng yêu cầu, trong khi việc kiểm tra, thanh tra, xử lý vi phạm của ngành văn hóa chưa được thường xuyên, còn tình trạng nể nang, nhắc nhở xong để đấy.

Cần thận trọng, chặt chẽ

Đối với di tích cấp tỉnh để xảy ra vi phạm nghiêm trọng khi tu bổ, Sở VHTTDL sẽ tham mưu cho Chủ tịch UBND tỉnh thu hồi quyết định và bằng xếp hạng di tích". Phó Giám đốc Sở VHTTDL  Nguyễn Sĩ Cầm

Trước những hạn chế, bất cập, bên cạnh việc khắc phục, xử lý các tập thể, cá nhân vi phạm tại một số địa phương, gần đây, ngành văn hóa tỉnh đã có những biện pháp kiên quyết hơn trong giám sát, thanh tra, kiểm tra, siết chặt hoạt động tu bổ di tích, tránh tình trạng “tiền trảm hậu tấu”; tiếp tục hướng dẫn, tập huấn nghiệp vụ cho cán bộ cơ sở.

Nhằm nâng cao hiệu quả quản lý, bảo đảm sự nghiêm minh của pháp luật, từ năm nay, Sở VHTTDL kiên quyết đình chỉ đối với các công trình đang thi công nhưng phát hiện vi phạm, buộc tháo dỡ đối với công trình không đúng hồ sơ đã được thẩm định, thỏa thuận hoặc chưa có thỏa thuận của cơ quan nhà nước có thẩm quyền. 

Đề nghị làm rõ trách nhiệm và xử lý sai phạm trong hoạt động tu bổ di tích theo quy định của pháp luật. Cụ thể, Sở VHTTDL đã yêu cầu tạm dừng thi công tu bổ, tôn tạo chùa Tiên Linh, xã An Hà (Lạng Giang), đình Trung, thị trấn Tân Dân (Yên Dũng) do chưa lập hồ sơ thiết kế và chưa có thỏa thuận của cơ quan có thẩm quyền.

Đối với di tích cấp tỉnh để xảy ra vi phạm nghiêm trọng khi tu bổ, Sở VHTTDL sẽ tham mưu cho Chủ tịch UBND tỉnh thu hồi quyết định và bằng xếp hạng di tích. Để làm rõ trách nhiệm của các tập thể, cá nhân liên quan khi phát hiện vi phạm, Sở đang tham mưu, đề xuất UBND tỉnh ban hành quy định phân cấp quản lý di tích, qua đó giao nhiệm vụ cho chính quyền từ cấp xã, huyện đến tỉnh trong thực hiện các dự án tu bổ di tích theo quy định. Đối với các công trình được xếp hạng kiến trúc nghệ thuật, khi tu bổ Sở yêu cầu phải sử dụng vật liệu gỗ truyền thống, không chấp nhận dùng bê tông cốt thép.

Xuất phát từ thực trạng nhiều di tích bị biến dạng, phá vỡ không gian, cảnh quan diễn ra trên địa bàn tỉnh, ngày 26-7, Sở VHTTDL đã tổ chức tọa đàm “Thực trạng và giải pháp trong thực hiện tu bổ, tôn tạo di tích giai đoạn hiện nay”. Làm thế nào để trả lại cho di tích các giá trị vốn có khi tu bổ là một trong những nội dung được nhiều chuyên gia, đại biểu thảo luận tại tọa đàm. 

Theo kiến trúc sư Lê Thành Vinh, nguyên Viện trưởng Viện Bảo tồn di tích (Bộ VHTTDL), khi tu bổ di tích cần tuân thủ theo các quy định trong Luật Di sản văn hóa, Luật Xây dựng và các văn bản quy định khác. Đồng thời bảo đảm các nguyên tắc như: Bảo tồn tối đa yếu tố gốc cấu thành di tích, hạn chế can thiệp làm giảm hoặc thay đổi đặc điểm, giá trị di tích, đồng thời ưu tiên bảo quản, gia cố, sau đó mới đến tu bổ, tôn tạo. 

Trước khi thực hiện các dự án ở lĩnh vực này cần có nghiên cứu, khảo sát, đánh giá toàn diện di tích, ưu tiên sử dụng vật liệu truyền thống, chỉ sử dụng vật liệu, công nghệ mới khi không ảnh hưởng đến đặc điểm, giá trị di tích. Và một giải pháp quan trọng nữa là thường xuyên tổ chức đào tạo, bồi dưỡng nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ chuyên môn các cấp.

Nguyễn Hưởng