Tiếp thu truyền thống yêu nước và bất khuất, đồng chí sớm giác ngộ cách mạng, đến với con đường của lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc và của Đảng ta, sớm được giao trọng trách trong những hoàn cảnh đầy khó khăn của phong trào. Ở tuổi 30, đồng chí trở thành một nhà tổ chức mưu lược và khôn khéo. Từ năm 1936 đến 1939 là Bí thư Xứ ủy Trung kỳ, đồng chí luôn đi sát phong trào thời kỳ Mặt trận Dân chủ để có những hình thức duy trì, xây dựng cơ sở Đảng phù hợp. Cuối năm 1939, là ủy viên Thường vụ T.Ư Đảng, đồng chí Lê Duẩn cùng Tổng Bí thư Nguyễn Văn Cừ chuẩn bị tổ chức Hội nghị 6 của T.Ư, đánh dấu bước chuyển hướng chỉ đạo chiến lược sáng suốt và kịp thời của Đảng ta trước Cách mạng Tháng Tám.

Trong kháng chiến chống Pháp, đồng chí cùng các đồng chí Phạm Hùng, Lê Đức Thọ và Xứ ủy Nam Bộ, sau đó là với T.Ư Cục miền Nam giải quyết một loạt vấn đề cơ bản và cấp bách trong hoàn cảnh lúc đó.

Là người lãnh đạo ở những địa bàn khó khăn, gian khổ, đồng chí gắn bó mật thiết với đồng bào và phát hiện, bồi dưỡng, dìu dắt những cán bộ trẻ theo con đường cách mạng của Đảng, để lại dấu ấn đẹp đẽ cho đến tận sau này. Đồng bào, đồng chí Nam Bộ còn giữ mãi ấn tượng sâu đậm về đồng chí khi nằm vùng hoạt động ở Cà Mau và một số tỉnh Tây Nam Bộ, “có một người giống như kiểu Bác Hồ”, khi về trong lòng địch ở Sài Gòn mà bọn Ngụy không hề hay biết. Các đồng chí lãnh đạo trong Khu ủy, Ủy ban kháng chiến hành chính Nam Bộ ai cũng gần gũi, quý trọng đồng chí. 

Theo Hiệp định Giơ-ne-vơ năm 1954, đất nước ta tạm chia làm hai miền với ranh giới là vĩ tuyến 17. Thi hành Hiệp định, cán bộ miền Nam bao gồm cả chính trị và quân sự lần lượt ra Bắc tập kết. Đồng chí Lê Duẩn được Bác Hồ và Bộ Chính trị phân công ở lại miền Nam, bí mật hoạt động, gây dựng phong trào, chuẩn bị lực lượng cho cuộc chiến đấu lâu dài giữa nhân dân ta với các lực lượng chống lại cách mạng Việt Nam, đứng đầu và trực tiếp là đế quốc Mỹ.

Với kinh nghiệm nhiều năm hoạt động ở Nam Bộ và tài thao lược tuyệt vời, đồng chí Lê Duẩn xứng đáng với sự tin cậy của Bác Hồ và Bộ Chính trị. Nhờ sâu sát thực tế và óc nhạy cảm, đồng chí hiểu sâu sắc tinh thần yêu nước, dám hy sinh chiến đấu cứu nước của nhân dân Nam Bộ và đánh giá đúng tình thế. Đó là cơ sở  của bản dự thảo “Đường lối cách mạng Việt Nam ở Miền Nam”, về sau tài liệu này quen gọi là bản “Đề cương cách mạng miền Nam”. 

Năm 1956, đồng chí Lê Duẩn quyết định bí mật chuyển từ Bến Tre lên hẳn Sài Gòn- sào huyệt địch để trực tiếp nắm tình hình. Cả bộ máy CIA và mật vụ dày đặc của Ngụy quyền Sài Gòn không thể ngờ bản Đề cương cách mạng miền Nam được soạn thảo tại trung tâm đầu não của chúng dưới ngòi bút của đồng chí Lê Duẩn.

Năm 1957, theo lệnh của Bác Hồ, đồng chí ra Hà Nội, nhận trọng trách Quyền Tổng Bí thư và chuẩn bị Đại hội III của Đảng. Đại hội đã bầu đồng chí là Bí thư thứ nhất Ban Chấp hành T.Ư Đảng. Sau khi Bác Hồ qua đời, đồng chí là người lãnh đạo cao nhất của Đảng, trong hoàn cảnh cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước đang ở giai đoạn rất quyết liệt. Ngoài việc chỉ đạo thông qua các chủ trương, nghị quyết của Bộ Chính trị, Quân ủy T.Ư, đồng chí Lê Duẩn còn thường xuyên gửi điện, thư chỉ đạo T.Ư Cục và các Khu ủy, các đồng chí có trọng trách ở các địa bàn, vùng chiến lược, chỉ đạo rất sâu sát. Do đó, các đồng chí miền Nam đều thấy đồng chí Lê Duẩn luôn luôn gần gũi và dồn hết tâm lực vào lãnh đạo Đảng, chỉ đạo Quân ủy T.Ư với một quyết tâm sắt đá, củng cố cho niềm tin chiến thắng của cách mạng miền Nam và sự nghiệp chống Mỹ cứu nước của cả nước.

Di sản của đồng chí Lê Duẩn về cách mạng XHCN ở Việt Nam cũng là một di sản đồ sộ và ấn tượng. Đó là những tư duy lý luận như một hệ thống lôgíc về các vấn đề có tính quy luật của cách mạng Việt Nam trong giai đoạn mới. Nếu ở giai đoạn trước chủ yếu là các quy luật của đấu tranh nhân dân, xây dựng lực lượng cách mạng, sáng tạo và nắm vững thời cơ tiêu diệt địch, giành thắng lợi từng bước tiến lên giành thắng lợi hoàn toàn thì sang giai đoạn mới, đó là những vấn đề lý luận và thực tiễn chưa có tiền lệ. Dấu ấn sâu sắc của đồng chí Lê Duẩn ở giai đoạn này trước hết là dấu ấn của một nhà lý luận uyên thâm, tư duy biện chứng với phương pháp toàn diện, cụ thể của chủ nghĩa Mác - Lênin và CNXH khoa học.

Biểu tượng đẹp của tinh thần đoàn kết quốc tế

Đi theo con đường của Lênin và Bác Hồ vĩ đại, Tổng Bí thư Lê Duẩn luôn luôn vun đắp cho tinh thần đoàn kết quốc tế của giai cấp công nhân và phong trào cộng sản, coi đây là một nhân tố thắng lợi của cách mạng Việt Nam. Đồng chí đặc biệt coi trọng góp sức nâng cao tinh thần đoàn kết hữu nghị, cùng chiến đấu vì mục tiêu chung của các nước XHCN, trước hết là Liên bang Xô Viết, khối đoàn kết Việt Nam - Lào - Campuchia, Việt Nam - Cu Ba và các lực lượng cách mạng khác. Thế giới tôn vinh, ca ngợi đồng chí bằng những lời hết sức cao đẹp, người “đại diện lỗi lạc của đội ngũ những người cách mạng Việt Nam”, “một nhà lãnh đạo đầy tình người và sôi nổi”, “một trong những người lãnh đạo xuất sắc nhất”, “nhà quốc tế chủ nghĩa kiên cường, người chiến sĩ gang thép đấu tranh vì sự thống nhất của các nước XHCN”.

Tổng Bí thư Lê Duẩn nói chuyện với các diễn viên tỉnh Hòa Bình, năm 1969.   Ảnh tư liệu.

Tổng Bí thư Lê Duẩn là nhà chính trị sâu sắc, nhà hoạt động cách mạng lỗi lạc, có uy tín lớn ở Việt Nam và trên thế giới. Nhà thơ Tố Hữu gọi đó là “Cánh đại bàng Việt Nam”. Trọn đời làm cách mạng, trọn đời làm công tác Đảng, đồng chí có vai trò quan trọng ở những bước ngoặt lịch sử và những thắng lợi rực rỡ giải phóng miền Nam, thống nhất Tổ quốc.

Trên cương vị Tổng Bí thư của Đảng, đồng chí thường nhắc nhở về tinh thần đoàn kết thương yêu, giúp đỡ lẫn nhau. Trong công việc phải biết kết hợp tâm huyết và trí tuệ, không có tâm huyết thì không thể sáng tạo song phải biết phân biệt rạch ròi, không lẫn lộn. “Trong tổ chức thực hiện, phải dồn tất cả tâm huyết thì mới tìm ra được những giải pháp mới, sáng tạo. Tuy nhiên, khi phải thực hiện chủ trương và giải quyết những vấn đề liên quan tới chủ trương lớn thì không để tình cảm xen vào”.

Đó là phẩm chất của người cộng sản, người cán bộ đảng viên gương mẫu, gắn bó máu thịt cùng nhân dân với tâm hồn lộng gió, trái tim dào dạt với cuộc đời. Nhớ về Tổng Bí thư Lê Duẩn không chỉ là nhớ về một nhà lãnh đạo kiệt xuất của Đảng và cách mạng mà còn là nhớ về một tình cảm lớn hòa quyện cùng trí tuệ sáng suốt, đưa tới những thắng lợi vinh quang.

TS Đỗ Khánh Tặng