Có thể khẳng định, BLGĐ xảy ra ở mọi nơi và không loại trừ địa bàn thành thị hay nông thôn, điều kiện kinh tế khá giả hay nghèo khó, trình độ học vấn cao, thấp. Đã có nhiều vụ BLGĐ nghiêm trọng gây bức xúc dư luận như: Chồng đánh chết vợ ở xã thị trấn An Châu (Sơn Động), chồng hành hạ, nhốt vợ vào cũi ở xã Song Khê (TP Bắc Giang), giết vợ do nghi ngoại tình ở xã Dương Hưu (Sơn Động)… 

Nguyên nhân xuất phát từ rượu, cờ bạc, ma túy, khó khăn kinh tế, ghen tuông… nhưng thực chất đó chỉ là nguyên nhân trực tiếp, không phải là gốc rễ của vấn đề. Cái chính ở đây là tư tưởng gia trưởng, bất bình đẳng giới còn tồn tại nặng nề trong xã hội. Trình độ nhận thức của một bộ phận người dân còn thấp, chính quyền địa phương còn xem nhẹ hành vi này, chế tài xử lý vi phạm chưa triệt để…

Đúng vậy! Phụ nữ Á Đông nói chung, phụ nữ Việt Nam nói riêng khi bị chồng bạo hành thường có tâm lý ngại chia sẻ hoặc tố cáo, không muốn "vạch áo cho người xem lưng” nên đành giấu kín, âm thầm chịu đựng. Hơn nữa, giữa nạn nhân và người gây ra bạo lực bị ràng buộc bởi quan hệ gia đình, kinh tế và nhiều mối quan hệ khác. Việc xử lý người vi phạm ít nhiều ảnh hưởng đến bản thân nạn nhân. 

Cùng đó, nhiều hành vi BLGĐ không để lại dấu vết như ngược đãi, cưỡng ép quan hệ tình dục, gây áp lực thường xuyên về tâm lý… rất khó can thiệp. Do đó, chỉ những vụ việc nổi cộm, tổn hại đến sức khỏe, danh dự, nhân phẩm một cách công khai, trắng trợn và dẫn đến hậu quả nghiêm trọng mới bị phát hiện, xử lý. Hơn nữa khi nạn nhân không yêu cầu thì cơ quan chức năng cũng khó có cơ sở để vào cuộc, giải quyết.

Từ năm 2008, khi Luật Phòng, chống BLGĐ có hiệu lực, tỉnh Bắc Giang đã có nhiều nỗ lực đưa Luật vào cuộc sống với nhiều hoạt động như thông tin, tuyên truyền, tư vấn, giúp đỡ, bảo vệ nạn nhân BLGĐ, nhận thức về BLGĐ trong các cấp chính quyền và tầng lớp nhân dân đã thay đổi tích cực. Tuy nhiên còn một số bất cập, các biện pháp bảo vệ, hỗ trợ nạn nhân BLGĐ chưa thực sự phù hợp nên khó phát huy hiệu quả. 

Ở đây tôi muốn nói đến việc xử lý vi phạm hành chính và bồi thường thiệt hại đối với hành vi BLGĐ. Trong đó phạt tiền là phổ biến, nhưng vì vợ chồng là người cùng gia đình, về kinh tế cơ bản là thống nhất, do vậy khi phạt tiền cũng có nghĩa nạn nhân bị thiệt hại. 

Đối với việc bồi thường cũng vậy, một người chồng đánh vợ, nếu yêu cầu người chồng bồi thường thiệt hại thì cũng có nghĩa là phải lấy tiền từ nguồn tài sản chung của gia đình để trả cho người vợ. Xét cho cùng thì cả hai hình thức xử lý trên đều không mấy khả thi, thực tế có người vợ tố cáo chồng đánh đập mình rồi lại tự đi xin cho chồng hoặc mang tiền nộp để chồng được về nhà. Lại có trường hợp sau khi tố cáo chồng lại bị chồng hành hạ thêm… Do đó phạt tiền, xử lý vi phạm hành chính không phải là biện pháp tối ưu.

Giữ lửa truyền thống. Ảnh: Anh Tuấn.

Ở góc độ quản lý nhà nước, ngành Văn hóa có mô hình CLB phòng, chống BLGĐ, Hội Phụ nữ có "Địa chỉ tin cậy”, "Ngôi nhà đồng cảm”, ngành Tư pháp có tổ hòa giải ở cơ sở, Đoàn Thanh niên có CLB "Tiền hôn nhân”… Trong đó hòa giải ở cơ sở là biện pháp phát huy hiệu quả rõ nét vì nó giải quyết mâu thuẫn ngay từ lúc vừa phát sinh, qua đó giữ gìn tình làng nghĩa xóm, mái ấm gia đình. 

Toàn tỉnh hiện có hơn 2 nghìn tổ hòa giải với hàng chục nghìn hòa giải viên, nhiều thôn có tới 2 tổ hòa giải. Thành viên tổ hòa giải đều là những người có uy tín, hiểu biết pháp luật, phong tục tập quán của địa phương. Họ có thể phát hiện được mâu thuẫn trong gia đình ngay từ khi mới phát sinh, việc can thiệp kịp thời sẽ góp phần phòng ngừa, ngăn chặn BLGD. Từ năm 2012 đến nay, các tổ hòa giải đã hòa giải thành gần 2 nghìn vụ việc, đạt tỷ lệ 86%. 

Để ngăn chặn BLGĐ cần kết hợp đồng bộ nhiều giải pháp, trong đó cần tích cực tuyên truyền, phổ biến Luật Bình đẳng giới; Luật Hôn nhân và Gia đình; Luật Phòng, chống BLGĐ, nâng cao kỹ năng ứng xử khi có mâu thuẫn gia đình; đối với những vụ việc nghiêm trọng cần phải xử lý thật nghiêm khắc, đủ tính răn đe. 

Theo tôi, điều quan trọng là quan tâm hơn nữa đối với công tác giáo dục, xây dựng lối sống lành mạnh, phát huy các giá trị chuẩn mực đạo đức tốt đẹp của gia đình Việt Nam. Người xưa đã đúc kết "Chồng giận thì vợ bớt lời. Cơm sôi nhỏ lửa một đời không khê”. Lời khuyên đó đến nay vẫn còn nguyên giá trị. Sự quan tâm, lắng nghe và chia sẻ sẽ là cách để vun đắp tình nghĩa vợ chồng, xây dựng gia đình bền vững, hạnh phúc. Đây là gốc rễ để không có bạo lực trong gia đình.