Tham dự kỳ họp, Đoàn đại biểu tỉnh Bắc Ninh do đồng chí Mai Sơn, Phó Chủ tịch Thường trực UBND tỉnh làm Trưởng đoàn cùng đại diện lãnh đạo Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch, Văn phòng UBND tỉnh, đơn vị tư vấn và nghệ nhân làng tranh dân gian Đông Hồ.

Đồng chí Mai Sơn tặng tranh dân gian Đông Hồ cho các đại biểu dự kỳ họp.

Phát biểu đón nhận di sản, đồng chí Mai Sơn nhấn mạnh: Tại thời khắc này, toàn thể cộng đồng những người thực hành Nghề làm tranh dân gian Đông Hồ ở tỉnh Bắc Ninh đang dõi theo với sự quan tâm đặc biệt và niềm vui vô cùng lớn lao khi nghề của chúng tôi được ghi danh vào Danh sách Di sản Văn hóa Phi vật thể cần được bảo vệ khẩn cấp.

Tranh dân gian Đông Hồ kết tinh những tri thức độc đáo, kỹ thuật in khắc gỗ tinh xảo cùng màu sắc hoàn toàn tự nhiên. Dòng tranh này phản ánh sinh động đời sống, phong tục và khát vọng của người Việt Nam. Việc được ghi danh mang ý nghĩa sâu sắc đối với cộng đồng di sản của chúng tôi và toàn thể nhân dân tỉnh Bắc Ninh. Chúng tôi trân trọng ghi nhận các khuyến nghị của Ủy ban, đặc biệt là về việc thúc đẩy các giá trị thân thiện với môi trường và lồng ghép di sản vào hệ thống giáo dục.

Thay mặt tỉnh Bắc Ninh và cộng đồng chủ thể di sản, tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành tới Ủy ban Liên Chính phủ, Ban Thư ký và Cơ quan Đánh giá vì sự tin tưởng dành cho chúng tôi. Chúng tôi cam kết triển khai nghiêm túc kế hoạch bảo vệ đã đệ trình nhằm gìn giữ di sản và phát huy bền vững các giá trị cho tương lai.

Nghề làm tranh dân gian Đông Hồ là một di sản văn hóa phi vật thể mang giá trị lịch sử, văn hóa, xã hội, là minh chứng cho sự sáng tạo và tài hoa của người Việt ở vùng Kinh Bắc, châu thổ Bắc Bộ, Việt Nam. Tại tỉnh Bắc Ninh, những người làm tranh dân gian Đông Hồ hiện ở phường Thuận Thành. Những sản phẩm của nghề làm tranh dân gian Đông Hồ là những bức tranh phản ánh đời sống sinh hoạt, phong tục tập quán, tín ngưỡng, triết lý nhân sinh của người Việt.

Đồng chí Mai Sơn và Đoàn đại biểu Việt Nam tham dự kỳ họp thứ 20 của UNESCO tại Ấn Độ.

Tranh dân gian Đông Hồ có 4 loại chính gồm: Tranh truyền thống vẽ bằng tay (tranh in nét và vẽ thủy mặc, vờn màu); Tranh vừa in vừa vẽ; Tranh in bằng ván khắc gỗ; Tranh khắc gỗ, trong đó phổ biến nhất là tranh đen trắng (tranh vẽ thủy mặc, vờn màu) và tranh màu được in bằng bản khắc gỗ. Các sản phẩm tranh này có những đặc điểm riêng của tranh dân gian Đông Hồ nổi tiếng và hiện vẫn còn được sản xuất và tiêu thụ, tuy số lượng hạn chế.

Về kỹ thuật làm tranh in bằng ván khắc gỗ, tranh Đông Hồ chủ yếu là tranh khắc gỗ in tay, hay còn được gọi là tranh in mộc bản, tức là loại tranh khắc bằng ván gỗ, dùng để in. Tranh dân gian Đông Hồ tập trung phản ánh xoay quanh 5 chủ đề: Tranh chúc tụng; tranh lịch sử, tranh truyện/sự tích, tranh thờ, tranh sinh hoạt. Ngày nay, một số mẫu mã mới được sáng tác cùng với các sản phẩm mới như lịch, quà tặng, tranh dương bản làm bằng gỗ dùng trang trí nhà cửa, nhà hàng, khách sạn, công sở, làm đồ lưu niệm cho du khách như một biểu hiện đậm nét của bản sắc văn hóa Việt.

Các đại biểu quốc tế chúc mừng Việt Nam.

Nguyên liệu làm tranh Đông Hồ đều từ tự nhiên gồm: Giấy dó quét điệp, nhẹ, bền, hút màu tốt; màu đen từ than lá tre, rơm; xanh từ lá chàm ngâm ủ; vàng từ hoa hòe hoặc quả dành dành; đỏ son từ sỏi son nghiền mịn; trắng điệp từ vỏ sò điệp. Các màu được lọc, cô đặc, rồi pha với hồ nếp tạo thành chất màu đặc, bám giấy, bền ánh sáng và giữ được lâu.

Tranh Đông Hồ được in theo phương thức xấp ván, nghĩa là cầm ván in rập xuống bìa màu, sao cho màu thấm đều vào hình khắc trên ván rồi in lên giấy điệp, lấy miếng xơ mướp xoa đều lên mặt sau của giấy để màu hoặc nét in đều lên giấy. Trong một bức tranh thường có 5 màu, thường in theo thứ tự: Đầu tiên là màu đỏ, sau đó là màu xanh, tiếp theo là màu vàng rồi đến màu trắng, cuối cùng là in nét bằng màu đen.

Nghệ nhân Nguyễn Hữu Hoa (làng tranh dân gian Đông Hồ, phường Thuận Thành) tặng tranh cho các đại biểu quốc tế.

Trước sự phát triển của kinh tế thị trường, chuyển đổi ngành nghề và thế hệ trẻ ít theo nghề, cùng những thay đổi trong thị hiếu tiêu dùng, nghề làm tranh Đông Hồ đang đứng trước nguy cơ mai một, cần phải bảo vệ khẩn cấp. Những thách thức về nhân lực, nguồn nguyên liệu, thị trường tiêu thụ và công tác bảo vệ di sản đặt ra yêu cầu cấp bách về các biện pháp bảo vệ và phát triển bền vững nghề thủ công truyền thống này.

Theo Công ước Bảo vệ Di sản Văn hóa Phi vật thể năm 2003, UNESCO phân loại thành ba Danh sách quốc tế nhằm nêu bật và thúc đẩy sự đa dạng của di sản sống trên toàn thế giới. Điều quan trọng hơn là phản ánh những nỗ lực đã được thực hiện để bảo vệ di sản. Hiện tại, tổng cộng đã có 788 di sản được thực hành tại 150 quốc gia. Trong kỳ họp này, Ủy ban xem xét đề cử 68 di sản do 78 quốc gia đệ trình để ghi danh vào Danh sách của Công ước.

Kết nối di sản tranh dân gian Đông Hồ với thế giới

BẮC NINH - “Dù ai buôn bán trăm nghề/ Nhớ đến tháng chạp thì về buôn tranh”. Từ một làng tranh trên bến dưới thuyền xuất hiện vào thế kỷ 16, tranh dân gian Đông Hồ (phường Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh) đang đứng trước nguy cơ mai một, cần được bảo vệ khẩn cấp.

Giữ hồn tranh Đông Hồ giữa lòng phố cổ

BẮC NINH - Giữa phố cổ Hà Nội, có một không gian rất riêng tồn tại như nốt trầm xao xuyến trong bản hòa âm náo nhiệt của phố phường. Không gian ấy mở ra sau cánh cửa gỗ lim của ngôi nhà số 42 phố Hàng Cân, đưa ta bước vào miền ký ức hơn 130 năm tuổi. 

Thiết lập "hệ sinh thái" hợp tác công tư, đưa văn hóa phát triển

BẮC NINH - Mô hình hợp tác công - tư trong lĩnh vực văn hóa được đánh giá là giải pháp tối ưu hóa nguồn lực và phát triển các sản phẩm văn hóa chất lượng cao, vừa tạo ra những dự án mang lại lợi ích cho xã hội và nền kinh tế, vừa mở ra cơ hội để các ngành công nghiệp văn hóa phát triển bền vững.