Nhiều hạng mục công trình nước sạch tại bản Thái Hà, xã Đồng Hưu (Yên Thế) xuống cấp.

Công trình tiền tỷ "đắp chiếu"

Đồng Hưu (Yên Thế) thuộc diện xã đặc biệt khó khăn, hơn một nửa số dân là đồng bào DTTS. Nơi đây người dân thiếu nước sạch cho sinh hoạt do nguồn nước ngầm bị ô nhiễm, vào mùa khô nước càng khan hiếm. Từ thực trạng trên, năm 2007, bằng nguồn vốn chương trình 134, công trình nước sạch tại bản Thái Hà do Trung tâm Nước sạch sinh hoạt và Vệ sinh môi trường tỉnh Bắc Giang làm chủ đầu tư được xây dựng. Kinh phí thực hiện 7,5 tỷ đồng, trong đó một nửa số tiền từ vốn 134, còn lại thuộc chương trình mục tiêu quốc gia về nước sạch. Dự án gồm các hạng mục chính như: Đập dâng nước, nhà vận hành, bể lắng lọc thô, hệ thống lọc tinh, máy xử lý nước, bể chứa, hệ thống đường ống chuyển và phân phối nước, bể cắt áp, bể van điều tiết, van xả khí, van xả cặn, trụ vòi, đồng hồ, vòi nước, các hạng mục liên quan khác nhằm cung cấp nước sinh hoạt cho hơn 1 nghìn hộ dân. 

Tháng 12-2007, công trình nghiệm thu và giao cho Công ty cổ phần Phát triển đầu tư Đồng Xanh quản lý nhưng từ đó đến nay vẫn "nằm im". Ông Nguyễn Văn Tuyên, Chủ tịch UBND xã cho biết: “Chục năm qua, trạm nước sạch “đắp chiếu” bởi ngay khi nghiệm thu, đường ống bị đào lên thay đổi vị trí để làm đường giao thông. Ống dẫn nước hỏng, công trình không vận hành được". Đầu năm nay, UBND xã tiếp nhận từ Công ty trên và chạy thử nhưng cũng không khả thi. 

Năm nay, Chính phủ phân bổ cho Bắc Giang hơn 5 tỷ đồng để đầu tư ba công trình nước sạch tại huyện Lục Nam và Sơn Động. Tỉnh phấn đấu từ nay đến năm 2020, hơn 90% người DTTS được sử dụng nước hợp vệ sinh”. Ông Nguyễn Hồng Luân, Trưởng Ban Dân tộc tỉnh

Tương tự, năm 2008 xã Huyền Sơn (Lục Nam) được thụ hưởng hơn 2 tỷ đồng từ chương trình 134 xây dựng công trình nước sạch phục vụ hơn 400 hộ dân thôn Chùa, Bãi Dài và Nghè. Khi hoàn thành, UBND xã được giao quản lý. Để vận hành, địa phương cho ba thôn thụ hưởng thành lập ban quản lý làm nhiệm vụ trông coi, thu phí, duy tu... Thời gian đầu, ban quản lý hoạt động khá tốt. Sau 4 năm, đập ngăn rò rỉ làm thất thoát nước, các bể lọc xuống cấp. Mặc dù một số hạng mục được sửa chữa nhưng vẫn khó khắc phục, công trình dừng hoạt động. Để tránh lãng phí, chính quyền địa phương đã vào cuộc, giao cho cá nhân đứng ra quản lý nhưng chỉ duy trì được hơn năm. Hiện trạm nước này bỏ không, cây cối mọc um tùm. 

Cần làm rõ trách nhiệm

Từ năm 2004 đến nay, bằng nguồn vốn chương trình 134, 135 của Chính phủ, toàn tỉnh xây dựng 63 công trình nước sạch nhưng ở nhiều nơi không phát huy hiệu quả. Nổi bật, trạm nước sạch liên xã Phong Minh - Phong Vân (Lục Ngạn); Khe Táu xã Yên Định (Sơn Động)... có kinh phí đầu tư hàng chục tỷ đồng cũng hoạt động cầm chừng. 

Ông Nguyễn Hồng Luân, Trưởng Ban Dân tộc tỉnh nhận định có tình trạng các dự án, trạm nước sạch được đầu tư nhưng sau nghiệm thu là “đắp chiếu” hoặc không phát huy hiệu quả. Nguyên nhân là do phần lớn các địa phương chưa có cách quản lý tốt, không thu được kinh phí duy trì. Những trạm dừng hoạt động khiến các hạng mục xuống cấp, hư hỏng nhanh. Một số ý kiến cho rằng, năng lực một số nhà đầu tư hạn chế; việc phê duyệt, thẩm định và công tác phối hợp theo dõi, kiểm tra, giám sát của các cơ quan liên quan chưa đầy đủ, thiếu chặt chẽ. Ví như công trình nước sạch liên xã Phong Minh - Phong Vân đưa vào sử dụng nhiều năm nhưng chỉ đáp ứng phần nhỏ nhu cầu nước của người dân xã Phong Minh. Xảy ra tình trạng trên do thiết kế, lựa chọn sai vị trí đặt nên sau khi đi vào khai thác một thời gian ngắn, lượng nước đầu nguồn sụt giảm nhanh. Trạm chỉ hoạt động trong mấy tháng mùa mưa. 

Khắc phục khó khăn trên, cuối năm 2017, Ban Dân tộc tỉnh đã rà soát, đánh giá tất cả công trình nước sạch được đầu tư từ nguồn vốn chương trình 134, 135. Ban đã chỉ đạo đơn vị quản lý dành một phần kinh phí duy tu, bảo dưỡng, nâng cao tuổi thọ công trình. Đối với trường hợp "đắp chiếu" sẽ bàn giao cho UBND xã quản lý, vận hành. Tuy nhiên, từ đó đến nay, các trạm không hoạt động vẫn nguyên trạng. 

Từ những bất cập trong đầu tư, quản lý các công trình nước sạch trên, cơ quan chuyên môn cần lựa chọn nhà đầu tư, đơn vị thi công có năng lực. Sau nghiệm thu, chủ đầu tư cho các doanh nghiệp đấu thầu sử dụng hoặc giao UBND xã tiếp nhận để có hình thức quản lý, vận hành phù hợp. Một số ý kiến cũng cho rằng, các công trình không hoạt động trước khi khắc phục cần làm rõ trách nhiệm của chủ đầu tư, đơn vị khảo sát, thi công, tổ chức và cá nhân vận hành khai thác. Ban Dân tộc tỉnh và các sở, ban, ngành quan tâm nhiều hơn đến việc xét duyệt, lựa chọn dự án; chỉ đạo, đôn đốc đơn vị, địa phương có cách quản lý, vận hành hợp lý.

Hoàng Phương