Cọn nước - Nét văn minh lúa nước của đồng bào Thái

Chủ nhật: 17:11 ngày 21/09/2025

Văn minh lúa nước gắn liền với đồng bào Thái ở miền núi phía Tây tỉnh Nghệ An từ bao đời nay. Do diện tích trồng lúa nước thường là những thửa ruộng bậc thang theo dưới chân núi, bên khe suối… nên người dân đã chế tác và sử dụng “cọn nước” để đưa nước từ các khe suối, dòng sông lên những khu vực cao hơn theo hình thức tự chảy, cung cấp nước tưới cho ruộng đồng.

Ngoài phục vụ nông nghiệp, thay sức lao động con người, cọn nước còn là biểu tượng văn hóa của đồng bào Thái, thể hiện nét đẹp, sự sáng tạo và khéo léo, tinh thần vượt qua khó khăn trong lao động sản xuất của người Thái tại các bản, làng.

Ngày nay, cùng với cảnh quan thiên nhiên núi rừng vùng cao, sông nước hiền hòa, mát lành, cọn nước đã trở thành điểm đến hấp dẫn, thu hút khách du lịch tìm về để khám phá vẻ đẹp thiên nhiên và đời sống sinh hoạt của người dân bản địa.

Cận cảnh những bộ phận làm nên cấu trúc một cọn nước. “Linh hồn” của con nước là hàng trăm ống nứa nhỏ được cột chắc chắn theo chiều hơi nghiêng trên vòng cung bánh xe để đựng được nhiều nước và tự chảy vào máng gom ở một độ cao nhất định.

Cọn nước có hình dáng như một bánh xe có kích thước khổng lồ, bán kính từ 1,2m đến gần 2m được dựng bên các khe suối, dòng sông ngày đêm quay nhờ lực đẩy sức nước của dòng chảy của sông, suối.

Mỗi cọn nước là một hệ thống cấu trúc hài hòa gồm nhiều bộ phận, ngoài bánh xe quay được làm bằng vật liệu gỗ còn có hàng chục ống nứa đựng nước từ mặt sông, suối rồi dâng lên cao, hộp gom và đựng nước, hệ thống đường dẫn nước vào chân ruộng...