Nghi lễ Gội đầu (Lúng Ta) của người Thái trắng ở huyện Quỳnh Nhai, tỉnh Sơn La, gắn với câu chuyện về Nàng Han xinh đẹp, giả trai đi đánh giặc, chiến thắng trở về vào ngày 30 Tết, nàng cùng quân lính nghỉ ngơi, tắm gội bên bờ suối để ăn mừng chiến thắng và đón năm mới.

Các cô gái thực hiện nghi lễ gội đầu.

Để tỏ lòng kính trọng và biết ơn công lao to lớn của Nàng, người dân của 16 châu Thái, trong đó có Châu Chiên (Châu Quỳnh Nhai) đã lập miếu thờ Nàng Han (tại bản Mường Chiên, xã Mường Chiên), thờ cúng vào dịp lễ, tết và tổ chức nghi lễ gội đầu vào chiều 30 Tết hằng năm để cầu mong Nàng che chở, ban phát cho con người sức khỏe, tình yêu, hạnh phúc và bản, mường yên vui, mùa màng bội thu.

Trước ngày diễn ra nghi lễ, cả bản họp bàn trong đó già làng (đồng thời là thầy cúng), trưởng bản là những người chủ trì chính, chuẩn bị hậu cần, lễ vật cho lễ cúng. Mâm lễ vật chín được chuẩn bị tại trưởng dòng họ để cúng tổ tiên, Nàng Han, thần Núi, thần Sông và thần Thổ địa.

Các thiếu nữ chuẩn bị bồ kết, chậu gỗ, lá thơm (lấy trên rừng về) cùng các hương liệu khác để chuẩn bị nồi nước thơm gội đầu cho tất cả các thành viên trong gia đình. Ngoài ra, người phụ nữ trong gia đình cùng các thành viên khác chuẩn bị rượu thịt, gói bánh, rau rừng, cá sông cho lễ cúng và ẩm thực trong mỗi gia đình, dòng họ ngày lễ hội.

Trai tráng trong bản dọn dẹp bến sông nơi diễn ra hội gội đầu, trồng cây nêu và chuẩn bị điểm diễn ra các trò chơi, múa hát. Một số nghệ nhân trong bản chuẩn bị các loại nhạc cụ (trống, chiêng) phục vụ cho các trình diễn dân gian. Quá trình tập luyện, nghệ nhân sẽ chọn 2 thanh niên nam để khiêng trống, chiêng và 2 nữ đánh chiêng trống trong nghi thức rước mâm lễ và múa xòe trong cả quá trình diễn ra lễ hội.

Những người được chọn phải trong cả năm không gặp điều xui, gia đình không có người mất, người ốm đau bệnh tật và chính bản thân thanh niên đó không làm điều xấu.

Người dân còn tập luyện hát, múa để tham gia các tiết mục văn nghệ của cộng đồng.

Vào ngày lễ, dân làng tổ chức rước lễ đến miếu Nàng Han, gồm thầy cúng, trưởng bản, đại diện thôn, xã, đôi nam nữ chưa vợ chưa chồng bưng lễ, nhóm rước trống chiêng, già trẻ, trai gái và đặc biệt là tốp nam, nữ trong trang phục truyền thống, dân làng.

Tại bến nước, các chàng trai thực hiện nghi lễ gội đầu.

Đến nơi, đôi nam nữ dâng mâm lễ lên thần Sông, thần Núi để thầy cúng làm lễ. Nghi lễ diễn ra trong đền, bên ngoài dàn trống chiêng, đàn tính được tấu rộn ràng. Sau đó, đoàn rước đến miếu Nàng Han, dâng mâm lễ lên Nàng Han, thầy cúng và dân làng làm lễ cầu bình an cho dân bản và đọc chúc văn kể công trạng của Nàng Han.

Sau lễ cúng, dân làng lấy nước tại giếng trời bên cạnh miếu Nàng Han làm phép để cầu an, trừ tà. Đoàn rước tiếp tục đánh trống chiêng, đàn tính múa xòe dâng lên trước cây hương thờ tại miếu Nàng Han.

Sau phần dâng lễ và cúng Nàng Han tại miếu, đoàn rước tiếp tục đánh trống chiêng từ miếu xuống bến sông. Người Thái Quỳnh Nhai quan niệm rằng lúc này Nàng Han đã đi cùng xuống sông để gội đầu. Tiếng trống, tiếng chiêng còn xua đuổi tà ma ra khỏi làng bản, để người dân được bình an vui xuân đón tết, mở hội.

Nghi lễ Gội đầu của người Thái trắng ở Quỳnh Nhai chứa đựng lịch sử hình thành làng bản, môi trường sống, lịch sử của từng thời kỳ trong quá trình hình thành và phát triển miền đất nằm dọc theo tả ngạn sông Đà, về tình yêu quê hương và sự gắn kết cộng đồng.

Nghi lễ thể hiện giá trị tín ngưỡng phồn thực cổ xưa, giao hòa âm dương, những giá trị diễn xướng khác nhau như múa, nhạc, hát... hòa cùng với nhau, đáp ứng nhu cầu mong người yên, vật thịnh, vạn vật sinh sôi, phát triển; thể hiện văn hóa ứng xử giữa con người với con người, con người với thiên nhiên, con người với thế giới thần linh.

Nghi lễ Gội đầu còn hàm chứa tri thức dân gian, giá trị tư duy, giá trị khoa học, ngôn ngữ học, ngôn ngữ âm nhạc, ngôn ngữ biểu cảm ứng xử trong cuộc sống; giá trị về du lịch, phát triển kinh tế, là nơi thu hút khách du lịch đến tìm hiểu về văn hóa truyền thống của đồng bào Thái trắng nơi đây.

Với giá trị tiêu biểu, năm 2020, Nghi lễ Gội đầu của người Thái trắng được đưa vào Danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.

Lễ hội “Yên Tử - Sắc thu Thiền định”, lan tỏa giá trị Di sản văn hóa thế giới

Nhằm bảo tồn, phát huy và lan tỏa giá trị Di sản thế giới, phường Yên Tử (Quảng Ninh) dự kiến tổ chức lễ hội “Yên Tử - Sắc thu Thiền định” vào quý IV/2025, với hàng loạt các chuỗi sự kiện văn hóa, thể thao và du lịch hấp dẫn.

Phát triển sản phẩm du lịch bản sắc Kinh Bắc

BẮC NINH - Trong bối cảnh toàn cầu hóa, di sản văn hóa trở thành nguồn lực có sức ảnh hưởng quan trọng để nâng cao hình ảnh, vị thế quốc gia. Quê hương Bắc Ninh với nền văn hóa đậm đà bản sắc là nguồn tài nguyên dồi dào để phát triển các sản phẩm văn hóa du lịch độc đáo, tạo sự khác biệt và giúp du khách có thêm trải nghiệm.

Độc lạ lễ đón tiếng sấm đầu năm của dân tộc Ơ Đu

Lễ đón tiếng sấm đầu năm tồn tại khoảng 100 năm qua, là một lễ hội lớn, có nhiều lễ thức mang đậm sắc thái văn hóa độc đáo riêng có của dân tộc Ơ Đu, một trong 5 dân tộc ít người nhất Việt Nam.