Sinh ra và lớn lên trong làng nghề truyền thống, nghệ nhân Đặng Văn Hậu thấm đẫm ký ức về những ngày Trung thu xưa, khi con giống bột không chỉ là món đồ chơi mà còn là một phần linh hồn của Tết thiếu nhi.

Nghệ nhân Đặng Văn Hậu giới thiệu về văn hoá dân gian, tò he và các món đồ chơi Trung thu truyền thống cho du khách nước ngoài.

Nghệ nhân Hậu kể, trước ngày xưa, đàn ông trong làng ở nhà tỉ mỉ nặn từng con giống, còn phụ nữ gánh ra chợ quê để bán. Ngoài mùa Trung thu, các nghệ nhân còn sáng tạo nhiều hình con giống phục vụ tín ngưỡng dân gian như: Mâm ngũ quả, mâm xôi, 12 con giáp, con cá… những vật phẩm dâng lễ.

Những năm 1960, một nghệ nhân cao tuổi trong làng nảy ra ý tưởng, nặn con giống bột trên que tre thay vì nặn trên vòng tre, bột tẻ được thay bằng bột nếp, để tạo sự kết dính giữa que tre và con giống, giúp trẻ em dễ cầm hơn…. Nhờ sự cải tiến này, con giống bột nhanh chóng phổ biến tại các lễ hội, có thể “biến hóa” theo yêu cầu của khách hàng. Trong thời kỳ kháng chiến, người dân đặc biệt là các em nhỏ còn thích thú với những con giống mang hình tượng bộ đội, y tá, công nhân… phản chiếu tinh thần thời đại.

“Việt Nam thường coi Tết Trung thu là Tết của nhi đồng. Chính vì thế mà đồ chơi truyền thống dành cho trẻ em rất đa dạng, phong phú. Con giống bột chính là một phần không thể thiếu trong mâm cỗ Trung thu ngày xưa”, nghệ nhân Hậu chia sẻ.

Nghệ nhân Đặng Văn Hậu giới thiệu những món đồ Trung thu thủ công cho người dân khi ghé thăm Hàng Mã.

Điểm thú vị là mỗi nơi, mỗi phố nghề lại có những kiểu nặn con giống bột khác nhau. Con giống trên phố Khách (phố Tàu) thường thiên về hình tượng thần thoại như Tứ linh Long, Ly, Quy, Phượng... Trong khi đó, con giống ở Đồng Xuân lại mang nhiều dáng dấp sinh hoạt đời thường như: Đôi hài, mâm ngũ quả, cá vàng, cua, gà với chiếc lông đuôi cắm phía sau. Riêng Phú Xuyên có cách làm rất đặc biệt: Phải đặt vòng tre bên dưới, sau đó nặn, đem hấp chín trước khi bán. Nhờ vậy, con giống Phú Xuyên vừa như món bánh, có thể ăn được; trong khi con giống ở phố cổ chủ yếu để chơi, không ăn.

Mỗi dòng con giống được tô điểm với nhiều gam màu bắt mắt, thu hút. Ngày xưa, các nghệ nhân chỉ dùng năm màu chính: Đỏ, vàng, trắng, xanh, đen; các màu khác đều được pha từ các màu chính. Theo nghệ nhân Hậu, các cụ đời trước truyền lại câu nói “Nhất đỏ, nhì vàng”, khi sử dụng những màu sắc này để nặn các con giống sẽ bắt mắt, thu hút sự chú ý của trẻ con hơn… Có sản phẩm nặn chỉ mất vài phút, nhưng cũng có con giống cầu kỳ, nghệ nhân phải dành tới vài ngày mới hoàn thành.

Du khách bị thu hút bởi những món đồ chơi làm bằng tò he nhỏ, nhiều màu sắc.

Những năm gần đây, nghệ nhân Đặng Văn Hậu còn kết hợp kỹ thuật của nhiều làng nghề để nặn những chiếc đèn ông sao bằng tò he. Nghệ nhân cho biết, quy trình làm đèn gồm nhiều bước, đòi hỏi sự khéo léo và tinh tế. Trong đó, kỹ thuật con giống bột Đồng Xuân và Phú Xuyên đều được ứng dụng, tạo nên sự kết hợp hài hòa giữa truyền thống và sáng tạo. Một chiếc đèn ông sao thường chỉ mất khoảng 10 - 15 phút để hoàn thiện, nhưng đằng sau đó là sự chắt lọc tinh hoa của nhiều đời nghệ nhân.

Chị Mackenzie, du khách đến từ Hoa Kỳ, không giấu nổi niềm háo hức khi lần đầu được tham gia trải nghiệm làm đèn Trung thu tại Việt Nam. “Tôi chưa từng nghe đến lễ hội Trung thu bao giờ, cũng không biết là có những chiếc đèn lồng như thế này. Đây thật sự là lần đầu tiên tôi được trải nghiệm. Tôi rất háo hức vì qua đây tôi học thêm nhiều điều về văn hóa Việt Nam, nghệ thuật dân gian. Tôi cảm thấy như mình được hòa vào văn hóa, được tìm hiểu một nghề thủ công truyền thống đã tồn tại từ lâu đời. Tôi thấy rất may mắn và biết ơn khi được cho cơ hội này…”, chị Mackenzie chia sẻ.

Các bạn trẻ trải nghiệm làm chiếc đèn ông sao bằng tò he.

Không chỉ du khách quốc tế, các bạn trẻ Việt Nam cũng tìm thấy cho mình những trải nghiệm đáng nhớ. Kiều Trang, sinh viên năm cuối, Đại học Quốc gia Hà Nội chia sẻ, cô cảm thấy rất hạnh phúc và bất ngờ khi có thể tự tay hoàn thành một chiếc đèn ông sao.

Với Kiều Trang, điều quý giá nhất là trong quá trình trải nghiệm, cô hiểu thêm về các làng nghề, về lịch sử và nét đặc sắc của từng sản phẩm thủ công: “Tôi nghĩ đây là cơ hội để trau dồi kiến thức văn hóa, để mình thêm yêu và tự hào về truyền thống dân tộc…”.

Nhiều món đồ chơi đẹp mắt được làm bằng tò he, lưu giữ hồn Trung thu xưa.

Nghệ nhân Đặng Văn Hậu tâm sự, chính những con giống bột cổ truyền từ lục súc, đôi hài… đến mâm quả… đã mang trong mình tinh thần Trung thu xưa. Trẻ em ngày trước khi phá cỗ không chỉ háo hức thưởng thức bánh trái mà còn tranh nhau những con giống nhỏ xinh, coi đó là món đồ chơi quý giá.

Bằng đôi bàn tay khéo léo và tình yêu nghề thủ công truyền thống, nghệ nhân Đặng Văn Hậu không chỉ nặn nên những con giống bột nhiều màu sắc mà còn gìn giữ cả một mảnh hồn của Trung thu cổ truyền, để những giá trị dân gian đó tiếp tục sống trong nhịp thở hiện đại.

Lưu giữ nghề truyền thống làm lân sư rồng

Tây Ninh đang từng ngày gìn giữ và phát huy nghề truyền thống làm đầu lân cùng nghệ thuật múa lân sư rồng. Bằng đôi bàn tay khéo léo, các nghệ nhân tỉ mỉ tạo hình những chiếc đầu lân rực rỡ, hòa với nghệ thuật múa lân sư rồng trong các dịp lễ, Tết và chương trình nghệ thuật, tạo nên nét đẹp văn hóa gắn liền với đời sống tinh thần người dân, góp phần bảo tồn và lan tỏa bản sắc văn hóa đặc trưng của địa phương.

Rực rỡ sắc màu văn hóa dân tộc trong chuỗi sự kiện "Vui Tết độc lập"

Chuỗi hoạt động đặc sắc với chủ đề “Vui Tết độc lập” tại Làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam (Hà Nội) vừa diễn ra nhân dịp kỷ niệm 80 năm Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2/9. Sự kiện có sự tham gia của gần 200 nghệ nhân, đồng bào đến từ 18 dân tộc trên cả nước, tái hiện không gian văn hóa truyền thống qua phiên chợ vùng cao, trình diễn dân ca, dân vũ, ẩm thực, trò chơi dân gian, giới thiệu sản vật địa phương...

Lễ hội mùa thu Côn Sơn - Kiếp Bạc năm nay có gì đặc sắc?

Lễ hội mùa thu Côn Sơn - Kiếp Bạc năm 2025 với những điểm đặc biệt, nét mới, hứa hẹn sẽ thu hút đông đảo du khách.