Tiếng sáo trong ngày hội Thác Lười.

Chẳng hiểu sao, gần đến cữ tháng Chạp là trong người Hoàng A Lút như có ong châm, kiến cắn. Phải rồi, lại chuẩn bị một cái Tết. Cứ nhìn cây sau sau bên ngọn suối Thác Lười kia thì biết. Tán cây mới ngày nào sum suê là thế mà giờ đang trút từng đợt lá vàng theo gió đông để lộ ra thân cành khẳng khiu mốc thếch. Đông tàn cho mùa xuân trở lại. Xuân về trên bản làng vùng cao cũng có nghĩa ngày hội đang về bên suối Thác Lười. Nhớ về ngày hội là Hoàng A Lút không chỉ sống lại với bao kỷ niệm mà tâm khảm ông nghĩ đó là ngày hội của người Nùng mình, cho dù bây giờ người ta cứ gọi là hội Tân Sơn hay hội gì chăng nữa. 

Với A Lút, đó vẫn là hội Thác Lười mà cả thời trai trẻ ông đã qua, đã nghe cha mẹ, ông bà mình từng kể. Là những năm tháng A Lút lớn lên được hòa vào dòng người mỗi dịp Giêng, Hai. A Lút bây giờ đã tuổi lục tuần. Đã đi qua bao mùa hát hội nên ông hiểu rằng có người mong đến đây để được gặp gỡ, trò chuyện với những người từ mùa xuân năm trước. Nhưng có lẽ phổ biến nhất vẫn là được giao lưu, được đắm say trong tiếng hát giao duyên rồi ngất ngây trong nồng nàn men rượu. Ngày hội đông vui lắm. Đầu tiên tốp năm, tốp bảy, người tốp bên này hát đối tốp bên kia bằng màn xã giao chào hỏi. Như ngọn lửa tình đã bén, câu hát chuyền sang nhau những tình tứ rồi có ai đó tự tách ra để rồi lại tự xích lại gần tình tự, dùng dằng câu giao duyên: Muốn xin thì nói rằng xin/ Sao anh lại cứ giữ gìn khăn em/ Mất một thì anh đền ba/ Khăn này có mất thì ta đền vàng/ Đền vàng em chẳng lấy vàng/ Khăn này có mất thì chàng lấy em...

Câu giao duyên có từ bao giờ A Lút làm sao biết được, chỉ nhớ rằng lời tình ấy đã trở thành kỷ niệm như chạm trổ trong từng đường gân thớ thịt. Kể từ khi bập bõm câu soong hao ngày hội, cho đến khi tuổi đôi mươi làm người lính bảo vệ biên giới trên đất Lộc Bình (Lạng Sơn) có bao giờ xa câu hát được đâu. Chắc tay súng trên điểm tựa tiền tiêu nhưng hễ thời gian cho phép là lại tìm vào bản hát với trai gái cùng dân tộc mình để rồi khi trở về bên non nước Thác Lười vẫn không quên âm hưởng câu hát nơi biên giới. 

Có một điều A Lút không lý giải nổi tại sao những câu soong hao dù không nốt nhạc, không cung đàn mà cứ thấy say đắm; dù không sổ sách, không chép ghi mà ai cũng nhập tâm; dù không phông màn sàn diễn mà âm điệu mượt mà tha thiết. Chỉ hát thôi mà khiến con người ta có thể thâu đêm suốt sáng. Phải chăng đó là tình yêu muôn thuở, là tiếng gọi con tim cho ta gần nhau hơn. Thời buổi hiện đại, soong hao bay vào tầng không qua từng bước sóng, ấy là khi điện thoại áp tai chúc một năm mới, mừng nhau thêm một tuổi. Ấy là khi gửi về nhau một câu giao duyên cho bõ nhớ qua những đĩa hình tới người thân tít tắp Tây Nguyên hay tận cùng xứ Lạng. Phải vậy, chẳng biết từ bao giờ đã thành lệ, cứ đến 12 tháng Giêng là phiên chợ Thác Lười mở màn mùa soong hao thu hút những chàng trai cô gái từ mãi thung xa bản vắng. Họ tìm đến nhau để cùng đồng hành suốt dịp Giêng, Hai. 

Bao mùa xuân qua, suối Thác Lười chưa khi nào ngưng nghỉ đưa con nước xuôi dòng. Cũng như ai, tuổi xuân Hoàng A Lút trôi theo năm tháng. Chỉ những mùa xuân trong ký ức, mùa hát bạn tình là trẻ mãi với thời gian. Ngày hội soong hao đang đến, “Pi noọng ơi, ăn này xíp nhi bớn chiếng/ hau tô xay pay háng Thác Lười” (anh em ơi, hôm nay mười hai tháng Giêng/ ta cùng nhau đi chợ Thác Lười). Nghe vậy thôi nhưng A Lút đâu còn háo hức mong chờ như thuở mới lớn, tất cả chỉ là hoài niệm. Ông cho rằng bây giờ cũng hội, cũng hát, cũng quần nọ áo kia lại kèm nhiều trò giải trí nhưng là sự sắp đặt sân khấu nhiều quá. Soong hao ơi xa rồi tiếng hát! Nhớ về những mùa hội đã qua bên suối Thác Lười, A Lút càng thấy lòng mình xốn xang xao động...

Ngô Minh Bắc