Đại biểu Quốc hội Trần Văn Lâm: Nghiên cứu đổi mới khâu dự toán để nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách

Thứ 5: 13:26 ngày 30/10/2025

BẮC NINH - Sáng 30/10, tiếp tục chương trình kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV, Quốc hội thảo luận tại hội trường về tình hình kinh tế - xã hội. Ủy viên Ủy ban Công tác đại biểu của Quốc hội Trần Văn Lâm (đại biểu Đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Bắc Ninh) tham luận về việc xây dựng và quản lý, sử dụng ngân sách.

Đại biểu Trần Văn Lâm trong phiên thảo luận tại hội trường của Quốc hội, sáng 30/10.

Đại biểu Trần Văn Lâm nhất trí với báo cáo của Chính phủ và báo cáo thẩm tra của Ủy ban Kinh tế - Tài chính của Quốc hội về tình hình tài chính - ngân sách quốc gia 1 năm và 5 năm; khẳng định việc xây dựng và thực hiện có hiệu quả các chính sách tài khóa trong thời gian qua đã góp phần quan trọng ở giữ vững ổn định vĩ mô, đưa nền kinh tế đất nước ta vượt qua các khó khăn, thách thức chưa từng có để đạt được kết quả rất tích cực như đánh giá của Quốc hội trong kỳ họp lần này. Đây cũng là cơ sở để hoạch định chiến lược phát triển đất nước trong nhiệm kỳ tới với những mục tiêu to lớn hơn.

Đại biểu cho rằng, trong các yếu tố vĩ mô thì chỉ số bội chi và nợ công trong nhiều năm qua luôn được bảo đảm ở mức thấp hơn kế hoạch. Đây là một thành công lớn trong điều hành của Chính phủ. Nền kinh tế đất nước ta dưới sự điều hành linh hoạt và chắc tay của Chính phủ đã duy trì được bội chi ở mức thấp hơn dự toán và cho phép có dư địa cho tăng đầu tư công, hỗ trợ cho tăng trưởng cao hơn trong giai đoạn sau. Tuy nhiên, đây mới chỉ là nhìn nhận ở một khía cạnh là mở rộng tăng trưởng về mặt lượng. Vì nếu tăng trưởng trước mắt mà tăng bội chi nhưng các dự án đầu tư kém hiệu quả thì hệ lụy là khả năng trả nợ kém, gánh nặng nợ công lớn sẽ tạo áp lực lên nền kinh tế và kìm hãm tăng trưởng trong dài hạn. Thực tế thì lĩnh vực đầu tư công trong những năm qua đã có tiến bộ và đạt nhiều kết quả tích cực. Song bên cạnh đó vẫn còn nhiều hạn chế, bất cập đã được chỉ ra trong báo cáo của Chính phủ và báo cáo thẩm tra của Ủy ban Kinh tế -Tài chính, như: Khâu chuẩn bị dự án còn yếu nên còn tình trạng khó giao và chậm giao vốn đầu tư hoặc giao vốn nhiều lần; tỷ lệ giải ngân ở một số lĩnh vực, một số địa bàn còn thấp, đặc biệt là giải ngân ODA và giải ngân chương trình mục tiêu quốc gia; số chuyển nguồn vốn đầu tư hằng năm còn cao và có xu thế năm sau cao hơn năm trước, làm giảm hiệu quả đầu tư; mục tiêu đầu tư công dẫn dắt thu hút đầu tư tư đạt kết quả hạn chế, chưa được như kỳ vọng. Những điều này cho thấy chất lượng, hiệu quả đầu tư công vẫn còn là vấn đề cần phải đặc biệt quan tâm trong thời gian tới. Trong nhiệm kỳ tới, với việc đất nước sẽ triển khai nhiều dự án quan trọng quốc gia đòi hỏi nguồn lực đầu tư rất lớn nên việc nới rộng bội chi, tăng nợ công để tăng nguồn đầu tư là nhu cầu khách quan.

Tuy nhiên, việc nới rộng chính sách tài khóa này cần phải được xem xét, tính toán, cân nhắc một cách thận trọng, kỹ lưỡng, đi đôi với việc tăng cường chất lượng, hiệu quả đầu tư. Trong đó, những yếu kém ở tất cả các khâu, lĩnh vực đầu tư cần phải sớm được khắc phục, từ việc lựa chọn các dự án đầu tư phải thật sự cần thiết, có tiềm năng hỗ trợ tăng trưởng kinh tế bền vững đến các khâu chuẩn bị dự án, chuẩn bị đầu tư, tổ chức triển khai, thực hiện giải ngân để đưa nguồn vốn sớm phát huy hiệu quả, giảm thiểu tối đa các lãng phí do chậm giải ngân, chuyển nguồn sang năm sau. Có như vậy thì áp lực về bội chi nợ công mới được giải tỏa, các cân đối vĩ mô mới được bảo đảm vững chắc và tăng trưởng kinh tế mới thực sự đi vào chiều sâu, chất lượng và bền vững.

Về vấn đề dự toán ngân sách, trong báo cáo thẩm tra của Ủy ban Kinh tế - Tài chính và phát biểu của một số đại biểu đã đánh giá về hạn chế trong khâu dự toán thu ngân sách những năm qua không sát, dự toán thấp, vượt thu cao, đại biểu Trần Văn Lâm cho rằng cần nhìn nhận vấn đề này ở những khía cạnh khác để có giải pháp cho phù hợp. Nguồn lực tài chính là quan trọng hàng đầu, làm cơ sở cho xây dựng và thực hiện các kế hoạch phát triển kinh tế xã hội. Nguồn lực này đến chủ yếu từ thuế, từ kết quả nội tại của nền kinh tế, trong khi nền kinh tế của đất nước ta không phải lúc nào cũng có thể dự báo và có những biện pháp ứng phó đủ hiệu quả đối với những diễn biến phức tạp của các yếu tố tác động liên quan, do vậy khi xây dựng dự toán ngân sách cần phải cân nhắc để đảm bảo hệ số an toàn cao, không để xảy ra thiếu nguồn lực cho thực hiện các nhiệm vụ của đất nước.

Viện dẫn thông tin kế hoạch thu thường đặt ở cận dưới trong khung dao động có thể xảy ra để bảo đảm an toàn, nếu có điều kiện vượt thu thì việc xử lý cũng dễ hơn, vui vẻ hơn so với xử lý hụt thu dự toán. Đại biểu cho rằng tư duy này có lẽ đặc biệt phù hợp trong thực tiễn của nhiệm kỳ qua khi những lúc dịch bệnh diễn biến phức tạp, nguy cơ đổ vỡ cả nền kinh tế chứ không riêng gì khâu thu ngân sách. Tuy nhiên thực tế cho thấy khi dự toán thu thấp, nhiều địa phương vượt thu thì việc sử dụng số vượt thu chưa được căn cơ, hiệu quả, nhiều khi bố trí dàn trải cho các nhiệm vụ, các công trình, các dự án chưa thật sự cần thiết, thậm chí cả các dự án chưa có trong kế hoạch. Khâu chuẩn bị dự án vội vàng, chất lượng kém nên khó và chậm giải ngân, buộc phải chuyển nguồn. Hệ quả là nguồn lực đầu tư công bị phân tán, lãng phí, kém hiệu quả.

Đại biểu đề xuất trong nhiệm kỳ tới nên nghiên cứu đổi mới khâu dự toán để vừa đặt dự toán ở mức an toàn, khả thi cao, đồng thời xác định mức dự phòng vượt thu nếu điều kiện thuận lợi cho phép. Bên cạnh dự toán thu thì cũng phải xác lập ngay dự toán chi một cách đồng bộ, tương ứng để có kế hoạch bố trí, sử dụng nguồn vượt thu dự toán cho các nhiệm vụ, các dự án theo thứ tự ưu tiên đã được xác lập ngay từ đầu. Như vậy sẽ nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách và cũng bớt đi nỗi băn khoăn cao thấp trong khâu lập và phê duyệt dự toán ngân sách hàng năm.

Thanh Hương (lược ghi)