Mạch nguồn chảy mãi

Lâu nay, Bắc Ninh - Kinh Bắc vẫn được mệnh danh là xứ sở của hội hè đình đám, nơi tiếng trống hội, tiếng hát quan họ ngân vang suốt bốn mùa. Thống kê sơ bộ, toàn tỉnh hiện có hơn 1.400 lễ hội truyền thống diễn ra quanh năm. Đây là nguồn lực quan trọng góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội, nuôi dưỡng đời sống tinh thần trong các tầng lớp người dân.

Lễ rước kiệu trong hội làng mùa thu ở Đại Bái (xã Gia Bình). Ảnh tư liệu.

Theo các nhà nghiên cứu văn hóa, Bắc Ninh - Kinh Bắc có hai mùa lễ hội rõ rệt là mùa xuân và mùa thu. Lễ hội mùa xuân bắt đầu từ mồng 4 tháng Giêng đến cuối tháng 3, đầu tháng 4 âm lịch là thời điểm nông nhàn nên bà con vui chơi, cầu phúc, cầu lộc, cầu an sau một năm lao động vất vả. Còn lễ hội mùa thu mang sắc thái trầm mặc, linh thiêng và thường diễn ra vào tháng 8, tháng 9 âm lịch khi đồng quê bước vào thời gian nghỉ ngơi giữa hai vụ lúa và lúc này người dân dành tâm sức cho những nghi thức tế lễ, tri ân công đức tiền nhân mà dân gian vẫn quen gọi là "xuân thu nhị kỳ".

Nếu lễ hội mùa xuân sôi động với những đám rước kiệu tưng bừng, các hoạt động diễn xướng, hát đối, trò chơi dân gian rộn rã thì hội làng mùa thu ở Bắc Ninh lại đằm sâu trong không khí thành kính và tĩnh tại. Các làng xã thường mở cửa đình, đền, chùa để tổ chức sự lệ, dâng hương tế lễ Thần, Phật.

Những lễ hội mùa thu ở Bắc Ninh có thể kể đến như: Ngày 8/8 là lễ hội truyền thống Thị Cầu; ngày 10/8 là hội đình Phúc Sơn và đình Thanh Sơn (phường Vũ Ninh); ngày 12/8 là lễ hội đình Lỗ Hạnh (xã Hiệp Hòa); từ ngày 12 đến 14/8 là lễ hội đền, chùa Phả Lại (xã Phù Lãng); ngày 20/8 là hội làng Long Khám (xã Liên Bão) tưởng nhớ Hưng Đạo Đại Vương Trần Quốc Tuấn; ngày 23/8 là lễ giỗ tổ nghề đúc đồng ở Quảng Bố (xã Lâm Thao); ngày 8/9 là lễ hội chùa Dạm (phường Nam Sơn); ngày 12/9 là hội chùa Bổ Đà và hội thi kéo dây lấy lửa làng Yên Vĩ (xã Tam Giang); ngày 29/9 là giỗ tổ nghề đúc đồng làng Đại Bái (xã Gia Bình)...

Hội làng mùa thu ở Bắc Ninh chủ yếu hướng vào phần lễ với những nghi thức trang trọng thể hiện lòng tôn kính và tưởng nhớ của cộng đồng đối với các danh nhân, các vị thần được thờ phụng trong không gian linh thiêng của đình, đền, chùa. Qua nghi lễ dâng hương, tế Thánh, những chiến công, phẩm hạnh và sự nghiệp của các bậc tiền nhân được ôn lại, gìn giữ và lan tỏa trong tâm thức cộng đồng làng xã, khơi dậy truyền thống đạo lý “uống nước nhớ nguồn” quý báu của dân tộc.

Như tấm gương phản ánh sinh động truyền thống lịch sử, văn hóa quê hương, mỗi hội làng mùa thu là mạch nguồn văn hóa bền bỉ chảy mãi... Giữa nhịp sống hiện đại, tiếng trống hội mùa thu vẫn ngân vang nhắc nhớ con người hôm nay về một miền đất Kinh Bắc văn hiến, nơi văn hóa và tín ngưỡng hòa quyện tạo nên sắc thái đặc trưng riêng có, góp phần làm giàu bản sắc văn hóa dân tộc Việt Nam.

Giữ gìn nét đẹp "xuân thu nhị kỳ"

Những nghi thức trong các tiết lệ, hội làng mùa thu ở Bắc Ninh vẫn được trân trọng vun đắp, truyền giữ từ đời này sang đời khác như một phần không thể thiếu trong đời sống tinh thần người dân Kinh Bắc. Đến di tích quốc gia đình Lỗ Hạnh (xã Hiệp Hòa) đúng ngày 12/8 âm lịch là ngày giỗ Đức Thánh, chúng tôi được chứng kiến buổi tế lễ trang nghiêm do các quan đám của ba làng Chằm, Chúng và Khoát cử hành. Ngôi đình cổ được xây dựng từ năm 1576 sớm nhất vùng Kinh Bắc, thờ thần Cao Sơn Đại Vương và Phương Dung Tiên Chúa.

Nghi thức lấy nước ở giếng Rồng trong lễ hội mùa thu ở làng Đại Bái (xã Gia Bình). Ảnh tư liệu.

Ông Đỗ Xuân Lại, Trưởng Ban tổ chức lễ hội đình Lỗ Hạnh cho biết: Theo truyền thống, đình cả Lỗ Hạnh có hai kỳ lễ lớn trong năm gọi là "xuân thu nhị kỳ". Tháng Giêng là ngày sinh Thần, tháng Tám là ngày Thánh hóa, tức ngày giỗ. Mùa xuân mở hội từ chiều mùng 9 đến hết ngày 12 với nhiều hoạt động diễn xướng, trò chơi dân gian; còn mùa thu, chỉ cử hành tế lễ theo nghi thức cổ truyền. Quan đám của ba thôn tổ chức hai khóa lễ nhập tịch và tống tịch để tưởng nhớ công đức tiền nhân. Các nghi lễ không chỉ là sinh hoạt tín ngưỡng tâm linh mà còn là “bài học lịch sử sống động”, giúp thế hệ trẻ hiểu sâu hơn về cội nguồn, bồi đắp niềm tự hào và tình yêu quê hương, đất nước.

Theo truyền thống, từ ngày 12 đến 14/8 âm lịch tại xã Phù Lãng cũng diễn ra lễ hội đền, chùa Phả Lại. Truyền rằng, lễ rước nước xưa kia có hàng trăm người tham gia với hàng chục chiếc thuyền có cờ trống rợp trời, âm thanh hùng tráng vang dậy cả vùng nước non Phả Lại. Đoàn rước lấy nước ở khúc sông Vực chuông - nơi tương truyền quả chuông chùa thời Lý đã chìm xuống, nước được múc vào chóe rồi rước về cúng quanh năm. Ngày nay, hội đền Phả Lại tuy không còn kéo dài như xưa, một số trò chơi dân gian, nghi thức tế lễ đã giản lược nhưng vẫn không kém phần trang nghiêm, đặc sắc. Mỗi dịp gần Trung thu tháng Tám, người dân và du khách lại nô nức trảy hội đền Phả Lại, sau đó sang trảy hội Côn Sơn Kiếp Bạc - một lễ hội mùa thu quy mô lớn ở vùng sông nước Lục Đầu giang.

Vào ngày 8/9 âm lịch, các làng quanh núi Dạm (phường Nam Sơn) lại tưng bừng tổ chức lễ hội chùa Dạm. Đây là "chùa hoàng gia” từng là một đại danh lam nổi tiếng được khởi dựng từ thời vua Lý Nhân Tông (năm 1086). Tương truyền, các vua Lý thường xuyên đến đây nghỉ ngơi, du ngoạn. Những dấu tích khảo cổ quý giá, có giá trị tiêu biểu về lịch sử, văn hóa vẫn đang được bảo lưu trong lòng đất ở cả 4 cấp nền của di tích. Từ năm 2015, tỉnh Bắc Ninh đã huy động nguồn lực phục dựng ngôi chùa, hoàn thiện các hạng mục Tam bảo, nhà Mẫu, nhà Tổ, nhà Tăng, đền thờ Nguyên Phi Ỷ Lan... Trong ánh nắng thu dịu nhẹ, men theo sườn núi Dạm trảy hội, đông đảo người dân và du khách thập hương thành tâm lễ Phật, thưởng lãm cảnh đẹp của ngôi chùa cổ, hòa mình vào không gian linh thiêng giữa núi non, sông suối với những cánh đồng mênh mông...

Hội làng mùa thu ở Bắc Ninh, dù quy mô lớn hay nhỏ đều thấm đượm đạo lý “uống nước nhớ nguồn”. Mỗi lễ hội là một dịp tri ân những người có công khai phá, lập làng, đánh giặc giữ nước, hay tôn vinh các vị tổ nghề... Đó là hình thái sinh hoạt văn hóa cộng đồng độc đáo, góp phần nuôi dưỡng bản sắc, gìn giữ mạch nguồn thiêng liêng kết nối con người Bắc Ninh hôm nay với truyền thống ngàn năm văn hiến của đất Kinh Bắc.

Nguyễn Trọng Hiếu "kể chuyện" quê hương bằng những khuôn hình

BẮC NINH - Mỗi vùng đất đều có những câu chuyện riêng và có những câu chuyện chỉ cần qua một vài mẫu hình cũng tạo ra những trầm ngâm, thổn thức. Với Nguyễn Trọng Hiếu, Ủy viên Chi hội Nhiếp ảnh, Hội Văn học Nghệ thuật tỉnh thì ống kính chính là ngòi bút, còn ánh sáng, đường nét, sắc màu là ngôn ngữ. Anh kể chuyện quê hương Bắc Ninh bằng cảm xúc chắt lọc trong từng khuôn hình...

Khai mạc Lễ hội mùa thu Yên Tử 2025 với chủ đề “Sắc thu thiền định”

BẮC NINH – Ngày 5/10, tại Khu di tích lịch sử và danh thắng Yên Tử, phường Yên Tử (Quảng Ninh), UBND phường Yên Tử phối hợp với Giáo hội Phật giáo Việt Nam tỉnh Quảng Ninh, Ban Quản lý di tích và danh thắng Yên Tử, Hội Nhà báo, Hội Văn học Nghệ thuật tỉnh Quảng Ninh tổ chức khai mạc Lễ hội mùa thu Yên Tử 2025 với chủ đề “Sắc thu thiền định”.

Phong phú các hoạt động trải nghiệm nghệ thuật truyền thống

BẮC NINH - Thời gian gần đây, nhiều nơi trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh tổ chức chương trình trải nghiệm nghệ thuật truyền thống dành cho trẻ em. Những hoạt động này không chỉ thỏa mãn đam mê của các em mà còn góp phần giữ gìn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống địa phương.