Người Lô Lô cư trú lâu đời tại xã Lũng Cú, huyện Đồng Văn, tỉnh Hà Giang (cũ) (nay là xã Lũng Cú, tỉnh Tuyên Quang).

Trình diễn, giới thiệu "Lễ cúng tổ tiên" của người Lô Lô, tỉnh Tuyên Quang.

Họ là một phần không thể thiếu trong bức tranh văn hóa đa sắc màu của vùng cao biên giới, với những dấu ấn sâu đậm về lịch sử, tín ngưỡng và phong tục tập quán

Từ Lũng Cú - nơi địa đầu cực Bắc thiêng liêng của Tổ quốc, lễ cúng tổ tiên của dân tộc Lô Lô thêm một lần khẳng định sức sống mãnh liệt của văn hóa truyền thống, là minh chứng cho tinh thần đoàn kết, bền bỉ và lòng biết ơn nguồn cội của đồng bào các dân tộc Việt Nam.

Lễ cúng tổ tiên của người Lô Lô ở xã Lũng Cú được Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch công nhận là Di sản Văn hóa phi Vật thể Quốc gia năm 2012.

Đây là một nghi lễ cổ truyền của người Lô Lô, thường được tổ chức hàng năm vào ngày 14 tháng 7 (Âm lịch) tại các gia đình trưởng họ.

Theo phong tục của người Lô Lô, khi gia đình có người chết từ 3 đến 4 năm, người con trưởng trong gia đình sẽ lập bàn thờ tổ tiên (ông tổ "duỳ khế") và rước hồn lên bàn thờ, lập bài vị (hình người) để thờ cúng.

Người Lô Lô cho rằng, tổ tiên là những người thuộc các thế hệ trước, đã sinh ra mình và chia thành hai hệ: tổ tiên gần - các ông tổ 3 đến 4 đời và tổ tiên xa - những ông tổ từ đời thứ 5 hoặc thứ 6 trở đi.

Các gia đình Lô Lô thường lập bàn thờ tổ tiên ở sát vách của gian giữa, đối diện cửa chính, có những hình nhân bằng gỗ, được cắm hoặc cài ở vách phía trên bàn thờ để tượng trưng cho linh hồn tổ tiên.

Tuy mọi gia đình Lô Lô đều có ban thờ tổ tiên, nhưng Lễ cúng tổ tiên của người Lô Lô thường được tổ chức tại nhà trưởng họ (thầu chư) và được dòng họ chuẩn bị trước cả năm.

Theo lệ thường, khi làm lễ, trưởng họ sẽ là người đứng ra sắm lễ, các gia đình trong dòng họ đóng góp theo khả năng. Lễ vật bắt buộc phải có để dâng cúng tổ tiên gồm: 1 con bò, 1 con lợn, 1 con gà, xôi, rượu, tiền vàng (phíu khí), đèn dầu, đôi trống đồng.

Khi dòng họ có kế hoạch làm lễ, trưởng họ phải trực tiếp đi mời thầy cúng (trừ khi trưởng họ là thầy cúng thì công việc này do trưởng họ đảm nhiệm) và cử một người đàn ông trong họ đi mượn trống đồng về để làm lễ.

Đây là bảo vật linh thiêng của cộng đồng, luôn có đôi, chiếc trống đồng cái (giảnh đú) luôn là chiếc trống to, còn trống đực (giảnh kê) là chiếc trống nhỏ hơn. Đôi trống chỉ được đem ra đánh khi có lễ hội lớn trong cộng đồng, dòng tộc. Sau đó, mời nghệ nhân đánh trống đồng tại nhà trong Lễ cúng tổ tiên, mời và nhờ người hóa trang thành người rừng, hay còn gọi là Ma cỏ (Ghà Lu Ngang) để múa nghi lễ.

“Ma cỏ” là nét độc đáo nhất trong nghi lễ cúng tổ tiên của người Lô Lô.

Những người hóa trang Ma cỏ sẽ cùng nhau đi tìm loại cỏ “Su choeo” trên núi “Chun ta” (đỉnh núi có tên gọi là núi “Sống lưng”). Đây là một loại cỏ dài, mềm, dai, để bện quanh người thành trang phục che kín khắp người. Khi hoá trang xong, Ma cỏ sẽ “nhảy lễ” cho đến khi kết thúc Lễ cúng tổ tiên.

Trong giai đoạn đó, họ không được phép ăn, nói; đi đứng không được vấp ngã, vì nếu vấp ngã hoặc bị nhận dạng thì năm đó sẽ gặp xui xẻo.

Trong nghi Lễ cúng tổ tiên hay lễ cúng tang ma cho người đã khuất của người Lô Lô bắt buộc phải có người “nhảy lễ” trong trang phục Ma cỏ. Họ quan niệm rằng, Ma cỏ là nguồn cội của tổ tiên xưa ở trên rừng, lấy cây cỏ làm quần áo, nên ngày nay khi làm lễ, muốn tổ tiên về được thì phải có Ma cỏ là người dẫn đường, là cầu nối giữa con cháu trên trần gian với tổ tiên, người chết mới được dẫn đường chỉ lối về nhận tổ tiên ở thế giới bên kia. Đây là một nghi lễ độc đáo trong các phong tục cổ truyền của dân tộc Lô Lô ở Hà Giang.

Lễ vật cúng bắt buộc phải có các lễ vật lợn, gà, xôi, rượu, hoa quả.

Lễ cúng tổ tiên của người Lô Lô gồm 3 phần chính: Lễ hiến tế, Lễ tưởng nhớ và Lễ tiễn đưa tổ tiên.

Lễ vật sau khi hiến tế tổ tiên như lợn, bò được chế biến thành các món ăn và chia đều để cảm ơn những người đã giúp dòng họ làm lễ, như thầy cúng, người hoá trang Ma cỏ, đầu bếp, người đánh trống đồng, người cho mượn trống đồng… và mời mọi người đến dự lễ ăn cơm, uống rượu chia vui với gia đình.

Lễ cúng tổ tiên là một trong những sinh hoạt thuộc các nghi lễ vòng đời của người Lô Lô, mang tính giáo dục cộng đồng hướng về nguồn cội, biết ơn tổ tiên, giáo dục đạo lý uống nước nhớ nguồn, tạo sự cố kết cộng đồng gia đình, dòng họ, làng bản, … Đây là nghi lễ mang tính thiêng, đầy chất nghệ thuật của riêng người Lô Lô.

Hiện nay, Lễ cúng tổ tiên độc đáo này vẫn được người Lô Lô duy trì và thực hành đều đặn theo truyền thống.

Lễ cúng tổ tiên của người Lô Lô không chỉ là dịp để tưởng nhớ tổ tiên, giáo dục truyền thống cho thế hệ trẻ, mà còn góp phần làm phong phú đời sống văn hóa, tinh thần của cộng đồng.

Việc phục dựng, tổ chức nghi lễ thường xuyên cùng với phát triển du lịch đã giúp di sản được lan tỏa rộng rãi, trở thành nguồn lực thúc đẩy kinh tế - xã hội, nâng cao đời sống cho bà con.

Phố cổ Đồng Văn - viên ngọc nằm giữa vùng di sản cao nguyên đá

Phố cổ Đồng Văn mang vẻ đẹp đầy cuốn hút, đủ để du khách dành trọn một buổi sáng dạo bước khám phá các con đường nhỏ và chiêm ngưỡng những ngôi nhà mang phong cách cổ kính của vùng cao nguyên.

Cọn nước - Nét văn minh lúa nước của đồng bào Thái

Văn minh lúa nước gắn liền với đồng bào Thái ở miền núi phía Tây tỉnh Nghệ An từ bao đời nay. Do diện tích trồng lúa nước thường là những thửa ruộng bậc thang theo dưới chân núi, bên khe suối… nên người dân đã chế tác và sử dụng “cọn nước” để đưa nước từ các khe suối, dòng sông lên những khu vực cao hơn theo hình thức tự chảy, cung cấp nước tưới cho ruộng đồng.

Độc lạ lễ đón tiếng sấm đầu năm của dân tộc Ơ Đu

Lễ đón tiếng sấm đầu năm tồn tại khoảng 100 năm qua, là một lễ hội lớn, có nhiều lễ thức mang đậm sắc thái văn hóa độc đáo riêng có của dân tộc Ơ Đu, một trong 5 dân tộc ít người nhất Việt Nam.