Bắc Ninh
Sức sống di sản văn hóa miền đất cổ
BẮC NINH - Di sản văn hóa vùng Dâu - Luy Lâu là kết tinh của hàng nghìn năm lịch sử, tài sản quý giá của cộng đồng và cầu nối giữa quá khứ - hiện tại - tương lai. Đặc biệt, ý thức chủ động gìn giữ và bảo vệ di sản của cộng đồng địa phương chính là nền tảng bền vững để những giá trị lịch sử, văn hóa được bảo tồn và lan tỏa lâu dài.
Vùng đất hội tụ báu vật
Nằm ở trung tâm của vùng đất cổ Dâu - Luy Lâu, phường Trí Quả (Bắc Ninh) hiện nay đang lưu giữ hệ thống di tích, di vật, cổ vật phong phú về số lượng, đa dạng loại hình và đặc sắc, giàu giá trị lịch sử, văn hóa, khoa học... Kết quả thống kê sơ bộ, toàn phường có hơn 40 di tích với nhiều loại hình như đình, chùa, nghè, nhà thờ, thành cổ... Trong đó có 2 di tích quốc gia đặc biệt là chùa Dâu và chùa Bút Tháp; 6 di tích quốc gia và 15 di tích cấp tỉnh. Hội tụ đậm đặc nhất là hệ thống chùa tháp cùng các di tích liên quan đến "Nam Giao học tổ" như chùa Bình Văn, đền thờ Sĩ Nhiếp... cùng kho tàng truyền thuyết, truyện kể, giai thoại gắn với lễ hội và nghi lễ rước Phật Tứ Pháp, rước nước...
 |
|
Lễ rước Phật Tứ Pháp trong ngày hội vùng Dâu. |
Toàn tỉnh hiện có 24 bảo vật quốc gia, trong đó 6 bảo vật đang được lưu giữ tại các di tích trên địa bàn phường Trí Quả gồm: "Tượng Phật Tứ Pháp", "Mộc bản Cổ châu Pháp Vân Phật bản hạnh" đang lưu giữ tại chùa Dâu và hệ thống chùa thờ Tứ Pháp cùng 4 bảo vật đang lưu giữ tại chùa Bút Tháp là: "Tượng Phật Bà Quan Âm nghìn mắt nghìn tay", "Bộ Tượng Tam thế", "Tòa Cửu phẩm liên hoa" (còn gọi là cối kinh) và "Hương án".
Đặc biệt, cộng đồng cư dân vùng Dâu còn đang bảo vệ một phức hợp di tích độc đáo, vô cùng quan trọng là khu di tích thành cổ Luy Lâu. Qua nhiều đợt khai quật khảo cổ học, Luy Lâu được giới khoa học xác định là một trung tâm đúc đồng với những bằng chứng rõ ràng khi phát hiện lò nung và hàng vạn mảnh khuôn đúc trống đồng...
Trước đó vào năm 2004, cách thành Luy Lâu khoảng 1 km, bia đá Xá lợi tháp minh có niên đại năm 601 đã được phát hiện bởi ông Nguyễn Văn Đức ở tổ dân phố Xuân Quan. Khi đào đất làm gạch ở gần khu vực chùa làng, ông Đức tìm thấy tấm bia cùng một hòm đá bao gồm phần nắp và phần thân. Sau khi đào được di vật, ông Đức đem bộ bia đá và nắp đá về nhà. Đến năm 2012, khi cán bộ của Bảo tàng tỉnh về sưu tầm, ông Đức đã quyết định hiến tặng di vật này. Năm 2013, Bia đá Xá lợi tháp minh (bia 601) được Thủ tướng Chính phủ công nhận là Bảo vật Quốc gia và đang được lưu giữ tại Bảo tàng Bắc Ninh số 2.
Đáng chú ý, năm 2013, tại tổ dân phố Thanh Hoài, người dân địa phương phát hiện một tấm bia đá cổ có niên đại từ năm 314 đến năm 450. Đây được coi là tấm bia đá cổ nhất Việt Nam, tính đến thời điểm hiện nay. Theo lời kể của người dân địa phương, tấm bia vốn còn khá nguyên vẹn, chỉ bị nứt nhẹ, nhưng trận bom của Mỹ năm 1967 ném xuống gần đó đã khiến bia đá bị vỡ làm đôi. Sau đó, người dân chủ động dùng xi măng để ghép lại. Hiện nay, tấm bia được bảo quản an toàn tại nhà bia thuộc khuôn viên di tích nghè làng Thanh Hoài.
Theo nhà nghiên cứu Lê Viết Nga, nguyên Giám đốc Bảo tàng tỉnh Bắc Ninh, các di vật nêu trên cùng với "mảnh khuôn đúc trống đồng" do nhà khảo cổ học Nhật Bản Nishimura phát hiện trong thành cổ Luy Lâu năm 1999 và hai bộ sách kinh bằng đồng phát hiện năm 2009 trong tháp đá Tôn Đức ở chùa Bút Tháp... là những cổ vật quý hiếm, góp phần minh chứng về vùng đất cổ Luy Lâu với nhiều giá trị tiềm ẩn, cần được tiếp tục khai thác, nghiên cứu làm sáng tỏ thêm.
Gìn giữ di sản cho muôn đời sau
Hệ thống di sản dày đặc với trữ lượng giá trị vật thể và phi vật thể đồ sộ, đặc sắc của vùng đất Dâu - Luy Lâu trở thành nguồn nội lực tinh thần to lớn và là tài nguyên vô giá, góp phần quan trọng vào sự phát triển bền vững của quê hương.
Trải qua thời gian, hệ thống di tích vùng Dâu - Luy Lâu luôn được Nhà nước, các cấp, ngành quan tâm đầu tư nghiên cứu và trùng tu, tôn tạo; đồng thời gìn giữ, phục hồi các giá trị lịch sử, văn hóa, kiến trúc nghệ thuật cổ. Người dân ngày càng nhận thức rõ hơn vai trò của di sản đối với bản sắc văn hóa, đời sống tinh thần và sự phát triển bền vững của quê hương. Ngoài việc chủ động, tích cực tham gia vào quá trình bảo tồn và phát huy giá trị di sản, nhiều tập thể, cá nhân còn tự nguyện đóng góp kinh phí, ngày công, hiến tặng, bổ sung hiện vật quý... Bên cạnh đó, cộng đồng còn giữ vai trò nòng cốt trong việc thực hành, trao truyền các giá trị văn hóa phi vật thể, duy trì lễ hội truyền thống, gìn giữ phong tục, tập quán tốt đẹp, góp phần giáo dục truyền thống, đưa di sản trở thành nguồn lực văn hóa quan trọng của địa phương.
| Hệ thống di sản dày đặc với trữ lượng giá trị vật thể và phi vật thể đồ sộ, đặc sắc của vùng đất Dâu-Luy Lâu trở thành nguồn nội lực tinh thần to lớn và là tài nguyên vô giá, góp phần quan trọng vào sự phát triển bền vững của quê hương. |
Ông Nguyễn Duy Thương, cán bộ văn hóa, Phòng Văn hóa - Xã hội phường Trí Quả cho biết: Để bảo vệ được hệ thống di sản văn hóa phong phú, đa dạng là nhờ sự quan tâm chỉ đạo sâu sát, hiệu quả của các cấp ủy, chính quyền cùng tinh thần đoàn kết, ý thức trách nhiệm của Nhân dân trong công tác giữ gìn, bảo vệ di sản văn hóa. Cơ quan chuyên môn của phường tích cực tham mưu, tăng cường công tác quản lý phòng cháy, chữa cháy tại các khu di tích, đồng thời thực hiện hiệu quả quản lý di tích, di vật, cổ vật trên địa bàn. Mới đây, phường đã tổ chức rà soát kiểm kê 3 di tích đề nghị trùng tu trong năm 2026 là chùa Tư Thế, chùa Bình Văn và chùa Văn Quan...
Hiện nay, các sản phẩm du lịch trải nghiệm văn hóa tâm linh tại không gian linh thiêng qua các ngôi chùa cổ vùng Dâu - Luy Lâu đang là một trong những thế mạnh nổi bật của địa phương.
Nhiều học giả trong nước và quốc tế đánh giá, hệ thống di sản văn hóa vật thể và phi vật thể sống động nơi đây vừa phản ánh giá trị bản địa sâu sắc, vừa cho thấy sức sống của một nền văn hóa luôn biết cách hấp thu cái mới, biến ngoại lai thành của mình một cách tự nhiên để truyền lại cho đời sau. Dòng chảy lịch sử trên miền đất cổ Dâu - Luy Lâu chính là minh chứng sống động cho khả năng tiếp biến và sáng tạo văn hóa của người Việt.
.jpg)
Ý kiến bạn đọc (0)