Làng quê khoa bảng

Từ ngàn xưa, Tam Sơn là vùng quê cổ kính và tươi đẹp, có sông Ngũ Huyện Khê, sông Tiêu Tương, núi đồi bao bọc. Thời phong kiến, làng Tam Sơn nổi tiếng cả nước bởi truyền thống khoa bảng, hiếu học, với 17 người đỗ đại khoa, là làng khoa bảng duy nhất có đủ Tam khôi (Trạng nguyên, Bảng nhãn, Thám hoa). Đó là Trạng nguyên Nguyễn Quán Quang (đỗ năm 1246), Trạng nguyên Ngô Miễn Thiệu (đỗ năm 1518), Bảng nhãn Ngô Thầm (đỗ năm 1493) và Thám hoa Ngô Sách Tố (đỗ năm 1721). Ngoài ra làng Tam Sơn có 3 nhị giáp tiến sĩ, 9 tam giáp tiến sĩ và 1 phó bảng. Bởi vậy, dân gian có câu ca “Tam Sơn là đất ba gò/ Của trời vô tận một kho nhân tài”. Các vị đại khoa làng Tam Sơn luôn nêu cao tấm gương sáng về đạo lý làm người. Họ đem hết tài năng phục vụ đất nước, nhiều vị đảm nhiệm những trọng trách của triều đình.

Cây đa Bác Hồ trồng dưới chân núi Chùa.

Tam Sơn còn là miền quê giàu truyền thống yêu nước, cách mạng. Vào những năm 20 của thế kỷ trước, nhiều thanh niên trong làng, tiêu biểu là đồng chí Ngô Gia Tự sớm tiếp thu ánh sáng cách mạng, lập ra tổ chức cách mạng đầu tiên ở Bắc Ninh - Bắc Giang; từng bước phát triển phong trào đấu tranh, vùng lên xoá bỏ chính quyền thực dân phong kiến, thành lập chính quyền dân chủ nhân dân trong Cách mạng Tháng Tám năm 1945.

Trong những năm kháng chiến chống Pháp, Tam Sơn là làng kháng chiến - “cứ điểm” vững chắc trong khu du kích Từ Sơn-Yên Phong, đầu mối liên lạc giữa vùng địch hậu với khu du kích và vùng tự do. Trong kháng chiến chống Mỹ, chùa Tam Sơn (chùa Cảm Ứng) vinh dự là nơi đón tiếp Chủ tịch Hồ Chí Minh về thăm, chúc Tết cán bộ, đảng viên và Nhân dân xã Liên Sơn, huyện Tiên Sơn, tỉnh Hà Bắc (nay là phường Tam Sơn, tỉnh Bắc Ninh), đúng vào sáng mùng Một Tết Đinh Mùi (tức ngày 9/2/1967). Tại đây, Bác đã động viên Nhân dân tích cực sản xuất và chiến đấu; trồng cây đa kỷ niệm ở chân núi Chùa. Những lời căn dặn của Bác và cây đa Bác trồng luôn nhắc nhở Nhân dân Tam Sơn vượt qua khó khăn thử thách, đẩy mạnh thi đua lao động sản xuất, xây dựng cuộc sống ấm no, hạnh phúc.

Tiếp nối truyền thống ngàn năm

“Tự hào truyền thống quê hương, cán bộ, đảng viên và Nhân dân tổ dân phố Tam Sơn luôn đồng lòng, phát huy sức mạnh đại đoàn kết toàn dân, đẩy mạnh phát triển kinh tế - xã hội, xây dựng Đảng trong sạch vững mạnh. Hằng năm, hơn 90% đảng viên hoàn thành tốt nhiệm vụ trở lên; Chi bộ nhiều năm liên tục được xếp loại hoàn thành tốt, hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ” - đồng chí Ngô Đắc Nghĩa, Bí thư Chi bộ tổ dân phố cho biết.

Trong phát triển kinh tế, người dân thực hiện chuyển dịch cơ cấu cây trồng vật nuôi, đưa những giống mới có năng suất, chất lượng cao vào sản xuất. Tổ dân phố có gần 600 ha đất nông nghiệp, trong đó gần 90% diện tích gieo trồng là các giống lúa nếp hàng hoá. Hiện nay, thương hiệu "Gạo nếp nhung Tam Sơn" được Cục Sở hữu trí tuệ cấp Giấy chứng nhận đăng ký nhãn hiệu và UBND tỉnh Bắc Ninh chứng nhận đạt sản phẩm OCOP 4 sao.

Ngoài nông nghiệp, người dân Tam Sơn còn đẩy mạnh phát triển tiểu thủ công nghiệp. Tổ dân phố hiện có hơn 300 hộ tham gia sản xuất, kinh doanh đồ gỗ mỹ nghệ. Nhiều cơ sở lớn có doanh thu hàng chục tỷ đồng mỗi năm, tạo việc làm thường xuyên cho lao động địa phương. Nhờ đó, đời sống người dân ngày càng nâng cao, hơn 70% hộ dân có mức sống khá, giàu.

Các hoạt động văn hoá - xã hội được đẩy mạnh, nhiều giá trị truyền thống được trao truyền, giúp các thế hệ hiểu rõ về cội nguồn, bản sắc văn hóa quê hương. Ông Ngô Văn Tấn, Chi hội trưởng Chi hội khuyến học tổ dân phố Tam Sơn cho biết: “Để nối tiếp truyền thống hiếu học, Chi hội có nhiều biện pháp khuyến học, khuyến tài. Quỹ khuyến học của tổ dân phố hiện có hơn 40 triệu đồng. Tất cả dòng họ (25 dòng họ) đều thành lập quỹ khuyến học để động viên, khuyến khích con em phấn đấu học tập. Hằng năm, vào dịp lễ, Tết, Chi hội khuyến học, các dòng họ tổ chức gặp mặt, tuyên dương khen thưởng học sinh giỏi và ôn lại truyền thống khoa bảng của quê hương. Tỷ lệ học sinh giỏi các cấp, đỗ đại học năm sau cao hơn năm trước”.

Cùng với đó, những giá trị văn hoá truyền thống được bảo tồn. Nhân dân gìn giữ và phát huy di sản văn hóa phi vật thể Dân ca Quan họ Bắc Ninh và “Chèo Chải hê” (hay còn gọi là “Quan họ Hiếu”). Các di sản lịch sử văn hoá như: Chùa Tam Sơn, Nhà thờ họ Ngô Nguyễn, Đền thờ Tiết nghĩa Đại vương Nguyễn Tự Cường, Nhà lưu niệm đồng chí Ngô Gia Tự… được trùng tu, tôn tạo, đáp ứng nhu cầu sinh hoạt văn hóa, tín ngưỡng của Nhân dân. Tình đoàn kết cộng đồng ngày càng bền chặt, an ninh trật tự trên địa bàn được giữ vững.

Tổ dân phố Tam Sơn hôm nay không chỉ mang hình ảnh của một làng quê văn hiến mà đang hình thành những đường nét của đô thị hiện đại. Truyền thống văn hiến, anh hùng luôn là mạch nguồn chảy mãi, là điểm tựa để cán bộ, đảng viên và Nhân dân tổ dân phố tiếp tục phát huy tinh thần đoàn kết, ý chí tự lực tự cường, xây dựng quê hương ngày càng văn minh, hiện đại.

Hấp dẫn những hành trình khám phá di sản

BẮC NINH - Gần đây, Bắc Ninh có những bước đi sáng tạo để đánh thức tiềm năng di sản, biến giá trị truyền thống thành sản phẩm du lịch độc đáo. Từ “chuyến tàu ký ức” đưa du khách về miền quan họ đến hiệu ứng lan tỏa của MV Bắc Bling hay tour tham quan, trải nghiệm miễn phí… đã thu hút du khách gần xa đến khám phá miền di sản.

Trân trọng nghĩa cử hiến tặng hiện vật

BẮC NINH - Hiến tặng hiện vật cho bảo tàng không chỉ là trao đi những kỷ vật quý giá mà còn là hành động chuyển giao ký ức lịch sử từ cá nhân sang cộng đồng. Tại Bảo tàng Bắc Ninh số 2, nhiều hiện vật mang giá trị đặc biệt đã được các tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước hiến tặng, khơi dậy tinh thần trách nhiệm gìn giữ và lan tỏa di sản văn hóa Kinh Bắc.

"Hồn xưa, nếp cũ" trong những ngôi nhà cổ

BẮC NINH - Bắc Ninh hiện có rất nhiều gia đình còn gìn giữ được những ngôi nhà cổ do cha ông để lại. Đây cũng là cách mà hậu duệ tri ân, nhớ về tổ tiên, giáo dục cho thế hệ trẻ đạo lý "uống nước nhớ nguồn".