Hướng dẫn thành viên sản xuất đậu Hà Lan theo tiêu chuẩn VietGAP ở HTX Dịch vụ Nông nghiệp Dĩnh Trì (TP Bắc Giang). Ảnh: Minh Ngọc.

Chỉ thay tên gọi

Theo Luật HTX 2012, các đơn vị thực hiện chuyển đổi phải rà soát, sửa đổi, xây dựng phương án sản xuất, kinh doanh bảo đảm hiệu quả, đúng luật; xã viên gắn kết với HTX thông qua hợp đồng. Thành viên khi tham gia có nghĩa vụ góp vốn, lợi nhuận được phân phối theo hai hình thức: Vốn góp cổ phần và mức độ sử dụng dịch vụ. Sau chuyển đổi, các HTX phải hoạt động tự chủ, có kế toán và phát triển thành doanh nghiệp (DN) khi làm ăn hiệu quả… Quy định này góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động, mang lại lợi ích thiết thực cho đơn vị, thành viên, đồng thời hạn chế những HTX hoạt động kém hiệu quả, xóa bỏ tâm lý trông chờ, ỷ lại vào hỗ trợ từ ngân sách.

Tuy nhiên sau hơn 5 năm thực hiện, đến nay trên địa bàn tỉnh vẫn còn nhiều đơn vị hoạt động yếu kém, mang tính hình thức. Đơn cử, HTX Dịch vụ tổng hợp, nuôi trồng thủy sản Tâm Xuân, xã Xuân Phú (Yên Dũng) dù tổ chức đại hội từ năm 2015 nhưng hiện vẫn chưa thực hiện theo đúng Luật HTX. Các thành viên không góp vốn, thậm chí nhiều người dù ghi tên nhưng chưa một lần tham gia sinh hoạt.

Được biết HTX có 30 hộ tham gia, tổng diện tích nuôi thuỷ sản 32 ha nhưng chỉ có chục hộ sản xuất, còn lại "đánh trống ghi tên". Tìm hiểu nguyên nhân, từ khi công bố thành lập, số vốn của đơn vị là 0 đồng; sản xuất không có sự thống nhất, mạnh ai nấy làm. Ông Đỗ Văn Hưng, thành viên HTX cho biết: “Tôi chỉ đăng ký làm thành viên, chưa có tiền góp vốn. Không chỉ riêng tôi, nhiều người khác cũng chưa có điều kiện nộp tiền”. Rõ ràng, đơn vị chỉ đổi tên gọi, còn thực chất vẫn "bình mới rượu cũ".

Toàn tỉnh hiện có 594 đơn vị đang hoạt động theo Luật HTX 2012 song theo đánh giá của Liên minh HTX tỉnh, chỉ khoảng 35% hoạt động hiệu quả. Đến cuối năm ngoái, các huyện, TP đã rà soát, giải thể 151 đơn vị không tổ chức chuyển đổi, ngừng hoạt động, sản xuất, kinh doanh kém hiệu quả và làm việc sai quy định. Theo bà Vũ Thị Thanh Huyền, Trưởng phòng Nghiệp vụ (Liên minh HTX tỉnh), nguyên nhân chính dẫn tới tình trạng này là do bản thân nội lực của những đơn vị trên kém nên khi thực hiện theo quy định mới lập tức gặp khó khăn, vướng mắc, trong đó phần lớn liên quan đến việc góp vốn điều lệ.

Kiên quyết loại bỏ đơn vị yếu kém

Theo kế hoạch, từ nay đến hết ngày 31-12-2018, các huyện, TP phải rà soát và thực hiện giải thể đối với những HTX hoạt động yếu kém, chưa đúng luật. Đối với HTX đã chuyển đổi mà không muốn giải thể thì hướng dẫn chuyển sang hoạt động theo hình thức khác". Bà Vũ Thị Thanh Huyền, Trưởng phòng Nghiệp vụ  (Liên minh HTX tỉnh)

Từ những nguyên nhân trên, sau chuyển đổi, nhiều HTX sản xuất kinh doanh yếu kém hoặc chỉ hoạt động cầm chừng. Những HTX thuộc diện này chủ yếu rơi vào đơn vị làm dịch vụ nông nghiệp, vệ sinh môi trường do quy mô nhỏ, nhiều thành viên, sức cạnh tranh thấp, năng lực quản lý chưa tốt. Ví như HTX Nông nghiệp Vạn Hạnh, xã Tiên Lục (Lạng Giang), các thành viên và ban quản trị không thực hiện đúng Luật HTX mới; tổ chức hoạt động dịch vụ yếu, nhiều người xin ra khỏi HTX để sản xuất, kinh doanh độc lập. Trong một năm qua, đơn vị này không tiến hành tổng kết, đánh giá kết quả hoạt động...

Hay như HTX Chăn nuôi Toàn Thắng, thôn Chùa, xã Tăng Tiến (Việt Yên), sau khi chuyển đổi, nhiều diện tích trang trại nuôi lợn, thủy sản và trồng nấm bị thu hẹp một phần do phát triển khu công nghiệp. Người dân bỏ sản xuất nông nghiệp làm công nhân tại các DN. “Nguyên nhân dẫn đến HTX hoạt động cầm chừng bên cạnh năng lực của ban quản trị yếu còn do chưa thống nhất được định hướng, quy mô, liên kết sản xuất cho các thành viên. Quyền lợi, nghĩa vụ của người tham gia không rõ ràng”, ông Lê Văn Tiếp, Giám đốc HTX nói.

Trước thực trạng trên, Liên minh HTX tỉnh yêu cầu các huyện, TP sớm rà soát đơn vị hoạt động kém hiệu quả, sai luật để giải thể hoặc hướng dẫn chuyển sang hình thức khác bảo đảm nguyên tắc tự nguyện. Đối với đơn vị đang sản xuất, kinh doanh cần mở rộng liên doanh liên kết, khuyến khích phát triển theo hướng chế biến, tiêu thụ nông sản, sản xuất giống cây trồng, vật nuôi... Liên minh HTX tỉnh sẽ tiếp tục quan tâm mở các lớp bồi dưỡng nâng cao trình độ cho đội ngũ cán bộ, quản lý HTX; tạo điều kiện giúp đơn vị khi chuyển đổi sang thành lập DN.

Nhiều ý kiến cho rằng, các địa phương cần chủ động rà soát tình hình hoạt động trong lĩnh vực kinh tế tập thể để thanh lọc, giải thể đơn vị kém hiệu quả. Theo tinh thần đó, đến hết tháng 12-2017, huyện Lạng Giang đã kiểm tra, hướng dẫn thủ tục giải thể 20 HTX, củng cố, nâng cao chất lượng hoạt động các HTX còn lại ở địa phương. Tại huyện Yên Dũng, ông Nguyễn Văn Phong, Phó trưởng Phòng Nông nghiệp và PTNT huyện thông tin: “Thời gian qua, huyện rà soát và hướng dẫn giải thể bắt buộc đối với ba đơn vị làm việc sai Luật HTX và không hiệu quả, đồng thời hỗ trợ vốn, thiết bị cho những đơn vị trọng điểm”.

Hoàng Phương