Quảng bá di sản

Năm 2009, Dân ca Quan họ Bắc Ninh được UNESCO ghi danh là di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại. Thời gian qua, tỉnh đã ban hành nhiều nghị quyết, đề án, chương trình, kế hoạch liên quan đến bảo tồn, phát huy giá trị di sản dân ca quan họ và đạt được nhiều kết quả nổi bật, đáng tự hào. Ông Nguyễn Văn Đáp, Phó Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch cho biết: Tỉnh đã đầu tư xây dựng nhiều chòi biểu diễn quan họ phục vụ hoạt động giao lưu tại lễ hội; phục dựng hơn 10 nhà chứa quan họ theo lối cổ với kinh phí khoảng 100 tỷ đồng, trở thành điểm đến tham quan của khách du lịch. Sau sáp nhập, hiện nay, Bắc Ninh có khoảng 260 làng quan họ thực hành và hơn 600 câu lạc bộ quan họ với gần 10 nghìn hội viên tham gia. Các đơn vị như Nhà hát Dân ca Quan họ Bắc Ninh, Trung tâm Văn hóa Quan họ, Nhà hát Chèo Bắc Ninh… và nhiều câu lạc bộ vẫn duy trì biểu diễn, sinh hoạt, truyền dạy quan họ.

Biểu diễn quan họ ở Hội Lim, xã Tiên Du năm 2025.

Nhằm phát huy, lan tỏa giá trị của di sản “độc nhất vô nhị” này, tỉnh Bắc Ninh tổ chức nhiều hoạt động văn hóa Festival “Về miền Quan họ” thu hút du khách; hát quan họ trên thuyền tại hồ Nguyên Phi Ỷ Lan, hồ Vua Bà… Chương trình biểu diễn có tương tác trực tiếp với du khách tạo sự độc đáo, hấp dẫn. Cùng đó, hàng chục đoàn quan họ đã có những chuyến biểu diễn ở nhiều quốc gia, như: Pháp, Đức, Nhật, Hàn Quốc, Ấn Độ… giúp lan tỏa văn hóa truyền thống ra thế giới. Các hoạt động trưng bày chuyên đề: “Nét đẹp di sản văn hóa Bắc Ninh”, “Dân ca Quan họ - tinh hoa và bản sắc” tại các bảo tàng, thư viện, Nhà hát Dân ca Quan họ Bắc Ninh cũng thường xuyên được tổ chức. Một số câu lạc bộ quan họ đã góp phần tích cực vào phát triển du lịch cộng đồng, gắn phong trào văn hóa, văn nghệ với phát triển kinh tế - xã hội, xây dựng nông thôn mới.

Thực tế cho thấy, du khách đến Bắc Ninh không chỉ tham quan, tìm hiểu các di tích lịch sử, danh lam thắng cảnh, mà còn muốn khám phá, trải nghiệm bản sắc văn hóa của mỗi địa phương thông qua các tour du lịch ngắn; chương trình giao lưu văn nghệ tại các điểm du lịch, các làng văn hóa… Dịp Quốc khánh 2/9 vừa qua, khu vực hồ Nghĩa Long (phường Bắc Giang) trở thành điểm hẹn văn hóa thu hút hàng nghìn người dân đến thưởng thức chương trình nghệ thuật “Sum họp trúc mai” do các nghệ sĩ Nhà hát Dân ca Quan họ Bắc Ninh, Nhà hát Chèo Bắc Ninh, Trung tâm Văn hóa và Xúc tiến du lịch tỉnh phối hợp tổ chức. Trong không gian lung linh, 5 chiếc thuyền rồng lướt nhẹ trên hồ, những làn điệu quan họ ngọt ngào được các nghệ sĩ, liền anh, liền chị cất lên khiến khán giả vô cùng thích thú.

Đặc biệt, đầu tháng 9/2025, tàu du lịch văn hóa “Hà Nội 5 cửa ô -The Hanoi Train” chính thức vận hành tuyến Thăng Long - Kinh Bắc, mở ra hành trình độc đáo kết nối Thủ đô ngàn năm văn hiến với miền đất giàu truyền thống Bắc Ninh. 5 toa tàu được thiết kế theo 5 cửa ô nổi tiếng của Hà Nội. Trong không gian sang trọng của đoàn tàu 2 tầng với gam màu mang vẻ hoài cổ, những làn điệu quan họ do các liền chị thể hiện hòa cùng tiếng lăn bánh nhịp nhàng trên đường ray hấp dẫn du khách. Tại Đền Đô, khách tham quan được khám phá nét văn hóa đặc sắc của vùng đất Kinh Bắc xưa, nghe những làn điệu quan họ mượt mà nơi thủy đình, được nghệ nhân hướng dẫn in tranh dân gian Đông Hồ, thưởng thức các món ẩm thực địa phương… Đây là sản phẩm du lịch độc đáo, hứa hẹn trở thành biểu tượng mới của du lịch văn hóa Hà Nội, đưa du khách đến gần hơn với miền di sản Kinh Bắc. Bà Nguyễn Thị Hoa, du khách đến từ Thành phố Hồ Chí Minh chia sẻ: "Tôi rất thích nghe những làn điệu quan họ lời cổ do các liền chị biểu diễn. Lần sau, nhất định tôi sẽ đưa cả gia đình ra Bắc tham quan các di tích ở Bắc Ninh và thưởng thức dân ca quan họ".

Nhằm quảng bá di sản tới nhiều du khách hơn nữa, trong suốt hơn 2 tuần diễn ra Triển lãm Thành tựu đất nước kỷ niệm 80 năm Quốc khánh 2/9 tổ chức tại Thủ đô Hà Nội vừa qua, tỉnh Bắc Ninh bố trí khu trưng bày, giới thiệu di sản Quan họ với những thước phim, hình ảnh cuốn hút. Các nghệ sĩ, nghệ nhân đã trình diễn nhiều tiết mục quan họ đặc sắc, độc đáo, thu hút đông đảo khách tham quan trong nước và quốc tế đến xem.

Xây dựng thương hiệu, tạo ấn tượng đối với du khách

Trong định hướng phát triển văn hóa, xã hội, con người của tỉnh Bắc Ninh giai đoạn 2025 - 2030 xác định: Xây dựng con người Bắc Ninh phát triển toàn diện, kết hợp chặt chẽ, hài hòa giá trị truyền thống và giá trị hiện đại. Đẩy mạnh phát triển “công nghiệp văn hóa” gắn với chiến lược ngoại giao văn hóa, quảng bá hình ảnh của tỉnh. Xây dựng mối quan hệ liên tỉnh hợp tác và xác định sản phẩm chủ lực, xây dựng thương hiệu, lấy điểm nhấn là dân ca quan họ, nghệ thuật chèo và các làng nghề truyền thống, tài nguyên văn hóa đặc sắc của đồng bào các dân tộc thiểu số.

Tại nhiều cuộc hội thảo, hội nghị, nhiều chuyên gia cho rằng, sau sáp nhập tỉnh, dân ca Quan họ Bắc Ninh có cơ hội tiếp tục thăng hoa, mang lại giá trị kinh tế nếu được đầu tư bài bản, sáng tạo, gắn kết di sản - cộng đồng - du lịch. Một trong những nhóm giải pháp quan trọng mà chính quyền, ngành chức năng cần làm đó là tiếp tục quan tâm quy hoạch không gian di sản. Trong đó, quy hoạch tổng thể không gian các làng quan họ gốc. Đưa quan họ trở thành điểm nhấn trong các hoạt động nghi lễ, đối ngoại, ngoại giao. Sáng tạo sản phẩm lưu niệm, quà OCOP mang giá trị quan họ, kết hợp với du lịch làng nghề... Chú trọng phát triển các tour “du lịch trải nghiệm” như: Học hát quan họ trong làng, tham dự không gian quan họ cổ. Khai thác không gian du lịch theo mùa, du lịch đêm, biểu diễn nghệ thuật ánh sáng, trải nghiệm mùa lễ hội quan họ. Để làm được điều đó cần phát huy vai trò của các nghệ nhân, câu lạc bộ. Đây được coi là nhân tố trung tâm trong "truyền lửa" di sản. Thực hiện những chính sách đãi ngộ đối với nghệ nhân, khuyến khích họ trao truyền những kiến thức, kỹ năng cho thế hệ trẻ.

Trình diễn quan họ tại Khu du lịch tâm linh-sinh thái Tây Yên Tử.

Phát triển các “tour quan họ” trọn gói: Ghé thăm làng quan họ gốc - nấu ăn cổ truyền - học hát quan họ - biểu diễn trực tiếp - lưu niệm tinh xảo, gửi tặng du khách. Mặt khác, cần có thêm hình thức lưu trú tại nhà dân kiểu homestay văn hóa Kinh Bắc. Theo đó, du khách được sống, sinh hoạt, giao tiếp cùng liền anh, liền chị trong những ngôi nhà xưa. Xây dựng lịch biểu diễn cố định hằng tuần, hằng tháng tại các điểm như Nhà hát Quan họ, "nhà quan họ trên thuyền”, đình chùa, không gian lễ hội; liên kết với công ty lữ hành để bán tour kết hợp trình diễn quan họ. Dựng những tiểu phẩm quan họ dưới dạng kịch hóa hoặc kết hợp múa, ánh sáng, công nghệ ảo để mang đến trải nghiệm hấp dẫn giới trẻ và khách quốc tế mà vẫn giữ nét văn hóa truyền thống. Xây dựng bản đồ di sản du lịch; số hoá các dữ liệu di sản: Bản đồ các làng quan họ gốc, nghệ nhân, điểm biểu diễn, lễ hội để giúp du khách dễ tương tác, tìm hiểu về lịch sử khi tới Bắc Ninh.

Theo ông Trần Quốc Dũng, Giám đốc Chi nhánh Công ty trách nhiệm hữu hạn thương mại du lịch Quốc tế Đình Anh, để lan tỏa di sản, mang lại những giá trị về kinh tế, ngoài những nhóm giải pháp trên, chính quyền các địa phương, đơn vị có liên quan cần tích cực thúc đẩy hợp tác liên vùng, quốc tế, chẳng hạn như việc liên kết với các tỉnh, thành phố lân cận có lợi thế về du lịch (Hà Nội, Hưng Yên, Hải Phòng) để đưa quan họ kết hợp vào các tuyến du lịch. Tăng cường hợp tác quốc tế giữa các trung tâm nghệ thuật truyền thống, tổ chức nhiều hoạt động biểu diễn, giao lưu tại các hội nghị văn hóa, festival quốc tế...

Dân ca Quan họ Bắc Ninh không chỉ là di sản văn hóa tinh thần quý báu mà còn là thế mạnh, tài nguyên du lịch đặc thù của tỉnh. Việc đưa quan họ trở thành sản phẩm du lịch độc đáo không chỉ góp phần bảo tồn nghệ thuật truyền thống mà còn tạo ra sức sống kinh tế - văn hóa bền vững cho quê hương Bắc Ninh.

Ra mắt Thư viện điện tử quan họ

BẮC NINH - Để góp phần gìn giữ, bảo tồn và phát huy giá trị di sản, Câu lạc bộ Quan họ Thổ Hà, phường Vân Hà (Bắc Ninh) vừa tổ chức ra mắt Thư viện điện tử quan họ. 

Nghệ sĩ Thúy Hường mang dân ca Quan họ đến với người bệnh

BẮC NINH - Ảnh chụp tháng 4/2025 tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Bắc Ninh (nay là Bệnh viện Đa khoa Bắc Ninh số 2).

Dấu chân qua miền Quan họ