Trước sức ép thuế quan ngày càng tăng từ chính quyền Tổng thống Trump, các quốc gia thuộc khối BRICS đang chủ động tái cấu trúc các mối quan hệ kinh tế và thương mại.

Từ năng lượng, giao thông đến thương mại, các thành viên BRICS đang gia tăng liên kết, biến áp lực từ Mỹ thành động lực để xây dựng trật tự kinh tế đa cực (trong ảnh: Toàn cảnh Hội nghị Cấp cao Nhóm BRICS ở Kazan, Nga, ngày 23/10/2024).

Báo Nezavisimaya Gazeta (Nga) ngày 22/8 cho rằng, sự dịch chuyển này không chỉ là một phản ứng tức thời mà còn là một động thái chiến lược nhằm củng cố vị thế của khối, đồng thời xây dựng một trật tự kinh tế đa cực, độc lập hơn.

Theo Nezavisimaya Gazeta, một trong những ví dụ rõ ràng nhất là việc Trung Quốc nhanh chóng chuyển sang mua đậu nành Brazil thay vì nguồn cung từ Mỹ. Điều này đã khiến nông dân Mỹ bắt đầu lo lắng về thị trường đầu ra cho nông sản của họ. Trong khi Mỹ đạt được thỏa thuận năng lượng có lợi với châu Âu, thì các thỏa thuận tương tự lại không thành công với Trung Quốc, Ấn Độ và Nga.

Mối quan hệ Nga - Ấn Độ: Hợp tác chiến lược toàn diện

Trước bối cảnh địa chính trị mới, Nga và Ấn Độ đang củng cố quan hệ đối tác chiến lược. Theo Phó Thủ tướng thứ nhất Nga Denis Manturov, nước này tiếp tục là nhà cung cấp dầu, sản phẩm dầu mỏ và than hàng đầu cho Ấn Độ, đồng thời khám phá tiềm năng cung cấp khí đốt tự nhiên hóa lỏng. Kể từ tháng 6/2022, Nga đã trở thành nhà cung cấp dầu lớn nhất cho Ấn Độ.

Sự hợp tác này không chỉ giới hạn trong lĩnh vực năng lượng. Ông Manturov cho biết việc Ấn Độ tham gia vào các hành lang giao thông mới như Tuyến đường biển phía Bắc (NSR) và Hành lang Giao thông Quốc tế Bắc-Nam (INSTC) sẽ thúc đẩy mạnh mẽ hơn nữa kim ngạch thương mại song phương. Mối quan hệ công nghiệp cũng được đẩy mạnh, ví dụ như dự án tàu cao tốc Nga - Ấn Độ, với sản phẩm được sản xuất tại các doanh nghiệp Ấn Độ trong khuôn khổ sáng kiến "Sản xuất tại Ấn Độ". Nhờ những nỗ lực này, kim ngạch thương mại Nga - Ấn Độ đã tăng gấp 7 lần chỉ trong 5 năm, đưa Ấn Độ vào top ba đối tác thương mại nước ngoài lớn nhất của Nga.

Áp lực thuế quan của Mỹ và sự đoàn kết của BRICS

Theo Viện Hòa bình Toda, cựu Tổng thống Donald Trump đã tạo ra một "trật tự thuế quan thế giới mới". Cụ thể, vào ngày 30/7, ông đã áp đặt mức thuế 50% lên hơn một nửa hàng xuất khẩu của Brazil và mức thuế 25% lên Ấn Độ. Sau đó, ông Trump thậm chí còn đe dọa áp thêm 25% thuế đối với Ấn Độ vì nước này mua dầu của Nga.

Những động thái này đã đặt ra thách thức lớn cho Ấn Độ, một quốc gia xuất khẩu khoảng 20% hàng hóa sang Mỹ. Các chuyên gia ước tính mức thuế này có thể ảnh hưởng đến kim ngạch xuất khẩu tương đương khoảng 2% GDP của Ấn Độ. Tuy nhiên, theo các nhà phân tích, việc Ấn Độ từ bỏ nguồn cung cấp dầu giá cả phải chăng và ổn định từ Nga dưới áp lực của phương Tây là điều không thể. Theo cựu Đại sứ Chile Jorge Heine, chính sách này là "sự phản bội lợi ích cốt lõi trong nước, không thể biện minh về mặt đạo đức, và là một hành động tự sát về mặt chính trị" đối với Ấn Độ.

Trước những cảnh báo từ Washington, các thành viên BRICS đang thể hiện sự gắn kết và quyết tâm theo đuổi quyền tự chủ chiến lược. Ngày 8/8, Thủ tướng Ấn Độ Modi đã có cuộc điện đàm với Tổng thống Nga Vladimir Putin, tái khẳng định cam kết làm sâu sắc hơn quan hệ đối tác. Một ngày trước đó, ông cũng đã trao đổi với Tổng thống Brazil Lula da Silva, trong đó có thảo luận về vấn đề thuế quan.

Không chỉ củng cố quan hệ song phương, các thành viên BRICS còn tăng cường hợp tác trong nội bộ khối. Trung Quốc và Ấn Độ đang đạt được tiến bộ đáng kể trong việc xây dựng lại quan hệ song phương sau 5 năm căng thẳng biên giới. Bộ trưởng Ngoại giao Trung Quốc Vương Nghị đã có chuyến thăm hiệu quả tới Ấn Độ, đạt được các thỏa thuận về việc nối lại các chuyến bay trực tiếp, các sáng kiến thương mại và đầu tư, và ba cơ chế mới để quản lý các vấn đề liên quan đến biên giới.

Nhóm BRICS, hiện đã mở rộng với sự tham gia của Ai Cập, Ethiopia, Indonesia và Các Tiểu vương quốc Arab Thống nhất, đang trở thành một tiếng nói quan trọng trong các vấn đề toàn cầu. Theo cựu Đại sứ Heine, sự nổi lên của các quốc gia đang phát triển, hay còn gọi là Nam toàn cầu, là "sự thay đổi địa chính trị quan trọng nhất" trong giai đoạn 2022-2024.

Mặc dù một số nhà phân tích cho rằng BRICS đang "trượt về phía không liên quan", nhưng Tuyên bố Rio tại hội nghị thượng đỉnh lần thứ 17 ở Brazil đã "nhấn mạnh sự gắn kết cơ bản và sự đồng thuận" giữa các thành viên. Ông Trump đã nhiều lần cảnh báo BRICS về bất kỳ nỗ lực nào hướng tới phi USD hóa, nhưng các thành viên đều khẳng định họ chỉ quan tâm đến việc sử dụng tiền tệ quốc gia và các thỏa thuận trao đổi hàng hóa nội bộ, chứ không phải thay thế đồng đô la Mỹ.

Những động thái từ Washington, bao gồm cả lời đe dọa "nghiền nát" nền kinh tế của các quốc gia BRICS, có thể phản tác dụng. Thay vì làm suy yếu, chúng lại càng củng cố sự cần thiết của các thành viên BRICS trong việc theo đuổi quyền tự chủ chiến lược. Như Bộ trưởng Ngoại giao Ấn Độ Jaishankar từng nói, "Châu Âu phải thoát khỏi tư duy rằng các vấn đề của châu Âu là vấn đề của thế giới nhưng các vấn đề của thế giới không phải là vấn đề của châu Âu", một nhận định đã gây được tiếng vang lớn khắp Nam toàn cầu.

Ấn Độ-Nga nhất trí tăng cường quan hệ thương mại song phương

Ngày 21/8, Ấn Độ và Nga đã nhất trí thúc đẩy các mối quan hệ thương mại khi Ngoại trưởng của hai nước hội đàm tại thủ đô Moskva (Nga).

Ấn Độ và Trung Quốc đạt đồng thuận 10 điểm trong vấn đề biên giới

Ấn Độ và Trung Quốc vừa đạt được đồng thuận 10 điểm trong vòng đàm phán lần thứ 24 theo cơ chế Đại diện Đặc biệt về vấn đề biên giới.

BRICS lần đầu thông qua đề xuất chung về cải cách Quỹ Tiền tệ Quốc tế

Ngày 5/7, các Bộ trưởng Tài chính của các quốc gia thuộc nhóm BRICS đã đưa ra đề xuất chung về việc cải tổ Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF), trong đó có việc phân bổ lại quyền biểu quyết và chấm dứt sự lãnh đạo truyền thống của châu Âu trong định chế này.

BRICS khẳng định cam kết với chủ nghĩa đa phương

Hội nghị Bộ trưởng Thương mại Nhóm các nền kinh tế mới nổi hàng đầu thế giới ra Tuyên bố chung nhấn mạnh vai trò trung tâm của Tổ chức Thương mại thế giới (WTO) trong việc thúc đẩy thương mại công bằng, không phân biệt đối xử và bao trùm...