Bắc Ninh - Kinh Bắc từ lâu đã nổi danh là vùng đất “địa linh nhân kiệt” với bề dày truyền thống văn hiến. Tỉnh Bắc Ninh (trước đây cùng với Bắc Giang tạo thành vùng Kinh Bắc xưa) sở hữu kho tàng di sản văn hóa đồ sộ, phong phú bậc nhất cả nước. Toàn tỉnh hiện có khoảng 1.500 di tích lịch sử, văn hóa được xếp hạng, trong đó nhiều cụm di tích cấp quốc gia đặc biệt và quốc gia tiêu biểu như chùa Dâu, chùa Bút Tháp, chùa Phật Tích, đền Đô, đình Đình Bảng... Bắc Ninh cũng tự hào có 7 di sản văn hóa được UNESCO ghi danh, 28 di sản phi vật thể được đưa vào Danh mục quốc gia, 24 hiện vật/nhóm hiện vật được công nhận bảo vật quốc gia cùng hơn 1.300 lễ hội truyền thống trải rộng khắp các làng xã. Nhiều loại hình văn hóa dân gian đặc sắc của vùng Kinh Bắc đã được thế giới vinh danh.

Liền anh, liền chị hát quan họ trên thuyền.

Không chỉ có di sản vật thể và phi vật thể, Bắc Ninh còn là cái nôi nuôi dưỡng nhiều giá trị văn hóa, lịch sử đặc biệt. Vùng đất này nổi tiếng với truyền thống hiếu học, khoa bảng và cách mạng. Trong lịch sử, vùng Kinh Bắc đã sản sinh nhiều bậc danh nhân, anh hùng dân tộc và lãnh đạo tiền bối tiêu biểu của cách mạng Việt Nam như các đồng chí Nguyễn Văn Cừ, Ngô Gia Tự, Hoàng Quốc Việt, Lê Quang Đạo... Những giá trị văn hiến lâu đời kết tinh qua hàng ngàn năm đã tạo nên bản sắc Bắc Ninh - Kinh Bắc độc đáo, trở thành nguồn lực tinh thần to lớn, góp phần hun đúc con người nơi đây và thúc đẩy sự phát triển toàn diện, bền vững của tỉnh.

Nhận thức rõ tiềm năng và vai trò đặc biệt của văn hóa, Bắc Ninh đã và đang triển khai nhiều chính sách, định hướng ưu tiên nhằm biến văn hóa thành động lực cho phát triển bền vững. Tỉnh ủy, UBND tỉnh ban hành các kế hoạch, đề án cụ thể để bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa gắn với phát triển kinh tế. Cùng với đó, nhiều chủ trương, chính sách đã được ban hành để bảo tồn các di sản văn hóa vật thể và phi vật thể. Ưu tiên bảo tồn những di sản có nguy cơ mai một và số hóa các di sản quan trọng nhằm lưu trữ, quảng bá hiệu quả trong thời đại số.

Nhờ tập trung phát triển văn hóa, thời gian qua Bắc Ninh đã đạt nhiều thành tựu đáng ghi nhận, góp phần vào tăng trưởng kinh tế - xã hội chung của tỉnh. Trước hết, công tác bảo tồn di sản gặt hái kết quả rõ rệt: Nhiều di tích lịch sử-văn hóa được trùng tu khang trang, các lễ hội truyền thống được khôi phục và tổ chức quy củ, thu hút đông đảo nhân dân và du khách tham gia. Dân ca Quan họ - di sản tiêu biểu của tỉnh không những được bảo tồn nguyên vẹn mà còn phát triển mạnh mẽ trong cộng đồng. Việc thành lập hàng trăm câu lạc bộ Quan họ và đào tạo lớp nghệ nhân kế cận đã giúp loại hình nghệ thuật này hồi sinh sinh động. Quan họ ngày nay hiện diện không chỉ ở 44 làng gốc mà còn vang xa trên các sân khấu trong và ngoài nước. Đặc biệt, việc sáng tạo trong cách quảng bá hình ảnh di sản - MV ca nhạc “Bắc Bling” kết hợp nhạc hiện đại với chất liệu dân ca Quan họ đã tạo tiếng vang lớn, đóng góp vào phát triển công nghiệp sáng tạo của địa phương.

Cùng với việc bảo tồn di sản, du lịch văn hóa Bắc Ninh đã có bước phát triển đáng kể, đóng góp trực tiếp vào nền kinh tế tỉnh. Với vị trí kề cận Hà Nội và quỹ di sản phong phú, Bắc Ninh đang thu hút ngày càng nhiều du khách trong nước và quốc tế “về miền Quan họ”. Cơ sở hạ tầng và sản phẩm du lịch Bắc Ninh cũng ngày một hoàn thiện. Hiện tỉnh có trên 1.000 cơ sở lưu trú (trong đó nhiều khách sạn 3-5 sao), các tour tuyến du lịch nội tỉnh và liên tỉnh được hình thành nhằm kết nối các điểm đến văn hóa nổi bật. Bắc Ninh đã xây dựng thương hiệu du lịch “Về miền Quan họ”, tổ chức thành công nhiều sự kiện văn hóa - du lịch để quảng bá hình ảnh quê hương Quan họ. Đáng chú ý, từ năm 2022 tỉnh triển khai chương trình tour du lịch miễn phí “Tinh hoa văn hóa Bắc Ninh - Sắc màu di sản” phục vụ du khách tham quan các điểm di tích, làng nghề tiêu biểu. Chương trình nhận được hưởng ứng tích cực, lượng khách đăng ký luôn kín chỗ (mỗi tuần 600-700 người) và phải tăng gấp đôi số chuyến để đáp ứng nhu cầu. Nhờ cách làm mới mẻ này, du khách có cơ hội trải nghiệm thực tế văn hóa Bắc Ninh, qua đó nâng cao sức hút và vị thế của du lịch địa phương.

Bên cạnh những kết quả đạt được, quá trình phát triển văn hóa ở Bắc Ninh vẫn đối mặt với không ít khó khăn, thách thức. Sự phát triển văn hóa chưa tương xứng với tiềm năng vốn có; còn tồn tại khoảng cách về hưởng thụ văn hóa giữa các vùng, miền trong tỉnh; xã hội hóa hoạt động văn hóa chưa mạnh, nguồn lực ngoài ngân sách đầu tư cho văn hóa, di sản còn hạn chế; đội ngũ cán bộ làm công tác văn hóa từ tỉnh tới cơ sở còn mỏng và chưa đồng bộ về trình độ; việc tác động của đô thị hóa và hội nhập cũng đặt ra thách thức cho văn hóa Bắc Ninh.

Để tiếp tục đưa văn hóa trở thành động lực nội sinh thúc đẩy tăng trưởng bền vững, tỉnh Bắc Ninh trong thời gian tới cần tập trung thực hiện một số giải pháp trọng tâm. Trước tiên, tăng cường sự lãnh đạo của Đảng, chính quyền đối với lĩnh vực văn hóa: Nâng cao nhận thức trong toàn hệ thống chính trị và người dân về vị trí, vai trò then chốt của văn hóa đối với phát triển. Cấp ủy, chính quyền các cấp phải thật sự coi trọng công tác văn hóa, xác định văn hóa là một trụ cột phát triển ngang với kinh tế. Cần khắc phục tư tưởng coi nhẹ văn hóa, tránh chạy theo chỉ tiêu kinh tế mà lãng quên nhiệm vụ xây dựng đời sống văn hóa tinh thần.

Hai là, xây dựng con người Bắc Ninh phát triển toàn diện cả về tri thức, thể chất và nhân cách, mang những phẩm chất tốt đẹp của con người Việt Nam và nét riêng của vùng Kinh Bắc. Nâng cao đời sống vật chất đi đôi chú trọng nâng cao đời sống văn hóa, tinh thần cho Nhân dân. Phát huy vai trò của gia đình, dòng họ trong giáo dục nếp sống cho con cháu, giữ gìn đạo lý truyền thống (“uống nước nhớ nguồn”, “đền ơn đáp nghĩa”…). Quan tâm xây dựng văn hóa ở nông thôn, vùng xa trung tâm, thu hẹp dần khoảng cách hưởng thụ văn hóa giữa các vùng.

Ba là, tiếp tục đầu tư bảo tồn và tôn tạo các di sản văn hóa vật thể quan trọng của tỉnh. Hoàn thành hồ sơ đề nghị công nhận Khu di tích Luy Lâu và một số cụm di tích tiêu biểu khác vào danh sách di tích quốc gia đặc biệt. Chủ động phối hợp với tỉnh Quảng Ninh phát triển tuyến du lịch văn hóa tâm linh “Hành trình theo chân Phật Hoàng Trần Nhân Tông” nối từ chùa Vĩnh Nghiêm - Tây Yên Tử đến chùa Phật Tích–chùa Dâu và Yên Tử . Đây sẽ là sản phẩm du lịch liên vùng độc đáo, phát huy giá trị di sản Phật giáo của vùng Kinh Bắc. Đồng thời, đẩy mạnh quảng bá dân ca Quan họ, Ca trù, nghi lễ kéo co, các làng nghề truyền thống… thành những trải nghiệm du lịch hấp dẫn. Tỉnh cần tăng cường ứng dụng công nghệ số trong quảng bá và quản lý di sản (xây dựng bảo tàng số, tour ảo 3D tham quan di tích), số hóa 100% các di sản văn hóa tiêu biểu để giới thiệu rộng rãi tới du khách.

Bốn là, cần xây dựng chiến lược dài hạn phát triển công nghiệp văn hóa đến năm 2030, tầm nhìn 2045 phù hợp với Đề án quốc gia về công nghiệp văn hóa. Trên cơ sở đó, xác định một số lĩnh vực mũi nhọn để ưu tiên nguồn lực. Tỉnh cần hỗ trợ các nghệ nhân, hộ sản xuất mở rộng quy mô, xây dựng thương hiệu cho sản phẩm văn hóa. Thu hút doanh nghiệp, startup tham gia vào lĩnh vực sáng tạo nội dung (sản xuất phim, nhạc, trò chơi điện tử mang yếu tố văn hóa Việt…). Đồng thời hoàn thiện các thiết chế văn hóa, thể thao từ tỉnh đến cơ sở (nhà văn hóa, thư viện, trung tâm học tập cộng đồng…) bảo đảm người dân mọi vùng đều được tiếp cận sinh hoạt văn hóa thuận lợi. Phát triển mạnh công nghiệp văn hóa sẽ tạo nhiều việc làm mới, đóng góp đáng kể cho GDP và quảng bá văn hóa Bắc Ninh hiệu quả hơn.

Năm là, tăng cường nguồn lực và hoàn thiện cơ chế cho phát triển văn hóa. Trước hết, ngân sách tỉnh hằng năm cần dành tỷ lệ thỏa đáng cho lĩnh vực văn hóa. Có kế hoạch trung hạn đầu tư cho các dự án văn hóa trọng điểm (bảo tàng tỉnh, công viên văn hóa, nhà hát đa năng…). Cùng với đó, khuyến khích mạnh mẽ sự tham gia của khối doanh nghiệp, tư nhân vào hoạt động văn hóa: Thí điểm cơ chế ưu đãi thuế, đất đai cho các dự án xã hội hóa (rạp chiếu phim, khu vui chơi giải trí, bảo tàng tư nhân…). Xây dựng quỹ hỗ trợ sáng tạo văn hóa nghệ thuật từ nguồn đóng góp của doanh nghiệp và cộng đồng. Mặt khác, tiếp tục cải cách thủ tục hành chính trong quản lý các hoạt động văn hóa, lễ hội theo hướng thông thoáng nhưng chặt chẽ, tạo điều kiện cho sáng tạo phát triển đi đôi với quản lý tốt. Thường xuyên bồi dưỡng, đào tạo nâng cao trình độ cho cán bộ văn hóa các cấp, đặc biệt là kỹ năng quản lý dự án văn hóa, quản lý di sản trong bối cảnh hội nhập và công nghệ số. Hoàn thiện các quy định về tôn vinh, đãi ngộ nghệ nhân, văn nghệ sĩ để họ yên tâm cống hiến.

Cuối cùng, tăng cường hợp tác quốc tế về văn hóa, học hỏi mô hình phát huy di sản của các nước, tranh thủ nguồn lực từ các tổ chức quốc tế (UNESCO, JICA…) cho các dự án bảo tồn di sản, trao đổi văn hóa, qua đó nâng tầm văn hóa Bắc Ninh trên trường quốc tế.

Định hướng Quy hoạch tỉnh - Tầm nhìn thời đại

BẮC NINH - Tỉnh Bắc Ninh có tổng diện tích tự nhiên 4.718,6 km2, quy mô dân số trên 3,6 triệu người; 99 đơn vị hành chính cấp xã, chính thức hoạt động từ ngày 1/7/2025. Địa hình của tỉnh hiện nay có sự chuyển tiếp giữa vùng đồng bằng, vùng trung du và vùng núi cao là điều kiện tốt để mở rộng không gian quy hoạch, phát triển kinh tế - xã hội phù hợp từng ngành nghề, lĩnh vực, loại hình sản xuất.

Bắc Ninh: Nâng hiệu quả thông tin đối ngoại, huy động nguồn lực cho phát triển

BẮC NINH - Ngay sau hợp nhất hai tỉnh Bắc Ninh, Bắc Giang (từ 1/7/2025), tỉnh Bắc Ninh xác định công tác thông tin đối ngoại là nhiệm vụ trọng yếu nhằm quảng bá hình ảnh địa phương, thu hút thêm nguồn lực cho phát triển và tạo đồng thuận quốc tế đối với các chủ trương lớn của tỉnh. 

Đưa Nghị quyết 68 vào cuộc sống: Khơi dậy sức mạnh kinh tế tư nhân ở Bắc Ninh

BẮC NINH - Ngày 4/5/2025, Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết số 68-NQ/TW (Nghị quyết 68) về phát triển kinh tế tư nhân. Đây là Nghị quyết chiến lược nhằm cụ thể hóa mục tiêu Đại hội XIII đã đề ra, đưa kinh tế tư nhân thực sự trở thành động lực quan trọng để xây dựng đất nước phát triển nhanh và bền vững, hướng tới mục tiêu đến năm 2030 có 2 triệu doanh nghiệp tư nhân, đóng góp 55 - 58% GDP.