Không chỉ bởi đây là cuộc gặp đầu tiên giữa hai nhà lãnh đạo kể từ năm 2019 và là chuyến thăm đầu tiên của ông Putin tới Mỹ sau gần một thập kỷ, mà còn vì bối cảnh chính trị - quân sự mà nó diễn ra: Cuộc chiến ở Ukraine kéo dài hơn 3 năm và đang lâm vào thế bế tắc. Dù còn nhiều mập mờ và nghi ngại, thượng đỉnh lần này phản ánh rõ nhu cầu và toan tính của cả hai cường quốc trong việc định hình lại thế cục toàn cầu và tìm kiếm một lối thoát - dù mong manh - cho cuộc chiến khốc liệt tại Ukraine.

Lợi ích chiến lược từ phía Mỹ: Trump cần một “chiến thắng hòa bình”

Đối với Tổng thống Donald Trump, cuộc gặp thượng đỉnh với ông Putin mang đậm tính biểu tượng và chính trị. Về đối nội, ông cần một thành tích mang tầm vóc quốc tế để khẳng định vai trò của mình như một “người kiến tạo hòa bình” trong chiến dịch tranh cử hoặc trong nhiệm kỳ hiện tại. Cuộc chiến tại Ukraine đã kéo dài quá lâu, làm tiêu tốn nguồn lực của Mỹ và đồng minh mà không mang lại kết quả dứt điểm. Một thỏa thuận ngừng bắn, hay thậm chí chỉ là tuyên bố về đối thoại hòa bình, cũng đủ để ông Trump ghi điểm trước công chúng Mỹ vốn ngày càng mệt mỏi với các cuộc chiến kéo dài ở nước ngoài.

Tổng thống Mỹ Donald Trump (bên trái) và Tổng thống Nga Vladimir Putin.

Trước đó, ông Trump đã đặt ra tối hậu thư cho Moskva, yêu cầu đạt thỏa thuận ngừng bắn trước ngày 8/8, nếu không sẽ phải đối mặt với các biện pháp trừng phạt mới. Tuy nhiên, đến ngày hết hạn, thay vì áp đặt trừng phạt, Nhà Trắng lại thông báo cuộc gặp thượng đỉnh - một bước đi được xem là “xuống thang”, nhưng cũng cho thấy ông Trump muốn nắm thế chủ động trong quá trình đàm phán. Trong mắt ông Trump, đây là cơ hội để định hình lại vai trò lãnh đạo toàn cầu của Mỹ và củng cố hình ảnh cá nhân như một nhà thương thuyết cứng rắn nhưng sẵn sàng đưa ra “giải pháp”.

Ngoài ra, việc ông Trump tuyên bố công khai rằng "sẽ có vài sự trao đổi lãnh thổ vì lợi ích của cả hai bên" cho thấy ông đang dọn đường cho một thỏa thuận hòa bình theo hướng thực dụng, thay vì đặt cược vào chiến thắng quân sự hoàn toàn. Đây là thông điệp nhắm tới cả cử tri Mỹ và các đồng minh, rằng đã đến lúc ưu tiên chấm dứt xung đột bằng biện pháp chính trị, ngay cả khi điều đó đòi hỏi sự nhượng bộ nhất định.

Tính toán của Nga: Lối thoát trong thế bị động

Về phía Nga, sau hơn 3 năm xung đột, Moskva vẫn chưa đạt được mục tiêu quân sự toàn diện tại Ukraine. Dù đang kiểm soát khoảng 20% lãnh thổ Ukraine, chiến sự vẫn diễn ra ác liệt, các đợt phản công của Ukraine chưa thể xoay chuyển cục diện, nhưng cũng khiến Nga tổn thất lớn về người và tài chính. Trong bối cảnh nền kinh tế Nga đang bị bào mòn bởi các lệnh trừng phạt và sức ép tài chính từ phương Tây ngày càng gia tăng, đặc biệt từ các đối tác như Ấn Độ, cuộc gặp với ông Trump là cơ hội để Tổng thống Putin tìm kiếm “khoảng lặng” chiến lược, nếu không muốn nói là một lối thoát.

Điện Kremlin hiểu rằng, ông Trump - so với các lãnh đạo phương Tây khác - là người dễ thỏa hiệp hơn, và đang trong thế cần một thành tích. Bằng việc đồng ý gặp ông Trump sau nhiều lần từ chối, Nga đang phát đi tín hiệu sẵn sàng đàm phán, nhưng trên thế mạnh. Họ muốn thể hiện vị thế của một siêu cường sánh ngang Mỹ, thay vì bị gò ép vào thế “kẻ thua cuộc”.

Đồng thời, Moskva cũng đang sử dụng chiến thuật "chia nhỏ đàm phán", tung ra những đề xuất nhượng bộ có giới hạn để trì hoãn các lệnh trừng phạt mới từ Mỹ. Việc chọn gặp Tổng thống Trump mà không gặp ông Zelensky còn mang hàm ý rằng Ukraine không phải là đối tác ngang hàng trong các quyết định lớn về chiến tranh và hòa bình, củng cố hình ảnh Nga như một bên có tiếng nói quyết định trong cục diện toàn cầu.

Ukraine và châu Âu bị gạt ra ngoài?

Mặc dù cuộc gặp được kỳ vọng có thể mở ra cánh cửa đối thoại, nhưng điều đáng lo ngại là Ukraine - quốc gia trực tiếp bị ảnh hưởng - lại đang bị đẩy ra rìa. Tổng thống Zelensky đã nhiều lần khẳng định rằng Ukraine “sẽ không từ bỏ đất đai” và bác bỏ bất kỳ thỏa thuận nào không có sự tham gia của Kiev. Ông cũng cảnh báo rằng bất kỳ quyết định nào được đưa ra “mà không có Ukraine” đều đi ngược lại hòa bình thực sự.

Tương tự, các đồng minh châu Âu, đặc biệt là Đức, Anh và Pháp, lo ngại rằng một “Yalta mới” có thể đang được dàn dựng, nơi Mỹ và Nga tự phân chia ảnh hưởng mà không tham khảo các bên liên quan. Cuộc họp ngày 9/8 tại London giữa các lãnh đạo châu Âu và phái đoàn Ukraine cho thấy sự lo lắng lan rộng về khả năng bị gạt khỏi tiến trình quyết định, trong khi tương lai an ninh của châu Âu rõ ràng chịu ảnh hưởng sâu sắc từ kết quả của các cuộc đàm phán này.

Nhiều rủi ro hơn là kỳ vọng

Dù thượng đỉnh Putin - Trump được công bố như một bước tiến ngoại giao, thực chất đây vẫn là một canh bạc với nhiều rủi ro. Không ai dám chắc ông Trump sẽ giữ vững lập trường cứng rắn, hay lại rơi vào “cái bẫy” của Moskva như nhiều nhà phân tích cảnh báo. Kinh nghiệm từ hội nghị thượng đỉnh giữa ông Donald Trump - Kim Jong Un năm 2018 cho thấy không phải mọi cuộc gặp cấp cao đều đem lại kết quả thực chất.

Pháo tự hành 2S7M Nga khai hỏa về hướng lực lượng Ukraine hồi tháng 5/2025.

Ngoài ra, vẫn chưa rõ liệu có bất kỳ cơ chế thực thi nào đi kèm với các cam kết có thể đạt được trong hội nghị. Một thỏa thuận ngừng bắn mà không có sự đảm bảo từ NATO hay EU sẽ rất dễ đổ vỡ, nhất là khi phía Nga - như các nhà quan sát lưu ý - có thể tận dụng giai đoạn đình chiến để tái trang bị, tích trữ vũ khí và chuẩn bị cho các đòn tấn công tiếp theo.

Trong khi đó, đề xuất “đóng băng xung đột” và công nhận thực tế kiểm soát của Nga tại Donbas và Crimea đang bị phương Tây chỉ trích, coi đây một tiền lệ nguy hiểm có thể dẫn tới sự bất ổn trong trật tự quốc tế.

Cuộc thượng đỉnh Putin - Trump là sự kiện mang nhiều tầng ý nghĩa: Là nỗ lực ngoại giao cuối cùng trước khi cánh cửa đối thoại khép lại; là một chiến trường chính trị cho cả hai nhà lãnh đạo tìm kiếm thắng lợi cá nhân; và là phép thử cho vai trò thực sự của các nước lớn trong việc thiết lập lại trật tự thế giới hậu chiến Ukraine. Dù khó có thể kỳ vọng vào một thỏa thuận hòa bình toàn diện, thượng đỉnh lần này vẫn là cơ hội để giảm leo thang và tạo tiền đề cho các bước đi tiếp theo. Tuy nhiên, nếu thiếu vắng tiếng nói của Ukraine và châu Âu, mọi thỏa thuận - nếu có - cũng sẽ đối mặt với sự phản đối mạnh mẽ và nguy cơ bị sụp đổ ngay từ trong trứng nước. Suy cho cùng, hòa bình không thể được quyết định bởi hai người đàn ông trong một căn phòng kín, mà phải là kết quả của sự đồng thuận quốc tế và sự lựa chọn của chính người dân Ukraine.

Nga và Ukraine trao đổi tù nhân

Ngày 14/8, Nga và Ukraine đã tiến hành trao đổi 84 người của mỗi bên, bao gồm cả tù binh và dân thường, thông qua sự trung gian của Các tiểu vương quốc Arập thống nhất (UAE). Đây là đợt trao đổi mới nhất trong một loạt cuộc trao đổi giữa hai bên trong năm nay.

Chương trình hội nghị thượng đỉnh Nga - Mỹ hôm nay tại Alaska

Tổng thống Nga Vladimir Putin và Tổng thống Mỹ Donald Trump sẽ hội đàm tại Alaska hôm nay 15/8, trong nỗ lực giải quyết cuộc xung đột Ukraine và thúc đẩy quan hệ song phương.

Hội nghị thượng đỉnh Mỹ-Nga: Ván cờ nhiều ẩn số

Tổng thống Mỹ Donald Trump và người đồng cấp Nga Vladimir Putin chuẩn bị bước vào cuộc đàm phán tìm giải pháp hòa bình cho cuộc xung đột Nga-Ukraine, một trong những ván cờ địa chính trị phức tạp nhất hiện nay.