Tại cơ quan BHXH huyện Việt Yên những ngày này rất đông lao động đến làm thủ tục thanh toán chế độ BHXH một lần. Chị Hoàng Thị Thu, 29 tuổi, ở xã Tự Lạn kể, vào làm việc ở Công Ty TNHH Diamond Việt Nam (tỉnh Bình Dương) từ năm 2006, tháng 4 năm ngoái chị sinh con nhỏ nên phải nghỉ việc về quê tiện cho ông bà nội chăm nom, giúp đỡ. 

Theo tính toán, với 7 năm tham gia BHXH, mức lương bình quân gần 2 triệu đồng, chị được lĩnh khoảng 20 triệu đồng trợ cấp một lần. Dù cán bộ cơ quan BHXH tư vấn không nhận khoản tiền này, sau tiếp tục đi làm, thời gian đóng BHXH của chị được cộng nối, khi đủ điều kiện sẽ hưởng lương hưu và nhiều khoản trợ cấp đến hết đời. Tuy nhiên, chị vẫn quyết định lĩnh một lần với lý do "số tiền trên sẽ giúp tôi trang trải cuộc sống, nhất là thời gian nuôi con nhỏ còn khó khăn".

Cùng suy nghĩ đó, chị Ngô Thị Tỉnh, 32 tuổi, quê xã Quảng Minh có 9 năm làm việc ở Công ty TNHH Vietpan Pacific (TP Bắc Giang) cũng làm hồ sơ thanh toán chế độ BHXH một lần. Được biết, nhiều người trong gia đình khuyên không nên lĩnh, tiếp tục đi làm hoặc tham gia BHXH theo hình thức tự nguyện để hết tuổi lao động hưởng chế độ hưu trí nhưng chị đang cần vốn kinh doanh. "Chờ lương hưu thì lâu lắm!”- chị Tỉnh giải thích.

Giám đốc BHXH huyện Việt Yên Nguyễn Văn Kiên cho biết, mỗi ngày, đơn vị tiếp nhận hàng chục hồ sơ thanh toán chế độ BHXH một lần. Đa số là lao động thôi việc tại các doanh nghiệp trong, ngoài tỉnh, vì nhiều lý do như con nhỏ, công ty phá sản, mất việc làm... Trong đó, nhiều công nhân có từ 10-12 năm liên tục tham gia BHXH. 

Dù cán bộ chuyên môn và ban giám đốc trực tiếp tư vấn, thuyết phục họ bảo lưu, nếu nhận một, hai chục triệu đồng trợ cấp mà không có hướng làm ăn rất dễ trắng tay nhưng hầu hết không đổi ý. Tình trạng người lao động làm thủ tục để lĩnh "một cục” đang gia tăng không chỉ ở huyện Việt Yên mà hầu hết các địa phương trong tỉnh. 

Thống kê của cơ quan chuyên môn, nếu năm 2007, chỉ có hơn 800 trường hợp thanh toán một lần tại cơ quan BHXH trong tỉnh thì năm sau tăng gần 3 lần; năm 2009 tăng lên 4.774 người; năm 2013, cơ quan chuyên môn giải quyết 7.437 trường hợp và 6 tháng đầu năm nay, đã có gần 4500 công nhân nộp hồ sơ đề nghị thanh toán chế độ này.

Ông Nguyễn Văn Kiên, Giám đốc BHXH Việt Yên tư vấn cho người lao động về chế độ BHXH.

Ông Trần Văn Sinh, Phó Trưởng phòng Chế độ, BHXH tỉnh cho rằng, bên cạnh số người ốm đau, thai sản, hoàn cảnh éo le... thì nhiều doanh nghiệp do ảnh hưởng suy thoái kinh tế, làm ăn khó khăn, phải chấm dứt hợp đồng với lao động. Trong khi đó, nhận thức của công nhân hạn chế, đời sống còn khó khăn nên khi mất việc, thôi việc, hoặc đã có việc làm mới vẫn muốn thanh toán chế độ BHXH một lần để trang trải cuộc sống mà chưa thấy lợi ích lâu dài. 

Cùng đó, nhiều trường hợp tìm được việc làm mới song doanh nghiệp thiếu quan tâm, ngại làm thủ tục cộng nối thời gian tham gia BHXH cho công nhân đã gây khó khăn, ảnh hưởng đến quyền lợi người lao động.

Theo quy định, lao động có thời gian đóng BHXH dưới 20 năm nghỉ việc mà trong một năm không có việc làm mới có quyền thanh toán trợ cấp BHXH một lần. Nếu nhận khoản tiền này, thời gian đã đóng BHXH xem như không còn và nếu vẫn tiếp tục đi làm, sẽ tính từ đầu, rất khó đủ điều kiện hưởng lương hưu và các khoản trợ cấp. 

Mặt khác, khi tuổi cao, họ ít cơ hội tìm việc làm mới, dẫn đến khó đủ thời gian tham gia BHXH, về già sẽ không có lương hưu, cuộc sống khó khăn, trở thành gánh nặng cho gia đình và xã hội. Tuy nhiên, những trường hợp bảo lưu, sau lại đi làm hoặc  đóng theo hình thức tự nguyện khi đủ tuổi hưu (nam 60, nữ 55 tuổi), có 20 năm tham gia BHXH trở lên sẽ được hưởng chế độ hưu trí. Tuy tích cực tuyên truyền, thuyết phục song được biết, hơn một năm qua, chỉ có khoảng 4- 5 trường hợp rút hồ sơ, bảo lưu thời gian đóng BHXH.

Từ thực tế trên, BHXH tỉnh đã phối hợp với Liên đoàn Lao động tỉnh, các cơ quan thông tin đại chúng tuyên truyền nội dung Luật BHXH; chỉ đạo các huyện, TP quan tâm tư vấn, giải thích cho lao động về tính ưu việt của chính sách hưu trí, tuy nhiên hoạt động này vẫn còn hạn chế.  

Để bảo vệ quyền lợi người lao động, cũng là góp phần bảo đảm an sinh xã hội, ngoài tăng cường vai trò của tổ chức công đoàn cơ sở trong tư vấn, kiểm tra, giám sát việc thực hiện chính sách có liên quan cần nâng cao trách nhiệm đội ngũ làm công tác nhân sự trong doanh nghiệp. Đặc biệt, hơn ai hết, mỗi lao động nâng cao nhận thức, đừng vì lợi ích trước mắt mà bỏ qua quyền lợi lâu dài.