Dòng họ còn lưu truyền cuốn Vi tộc gia phả (Gia phả họ Vi) cho biết thủy tổ họ Vi ở An Châu là Mật Quận công Vi Đức Thăng, vốn quê ở xã Vạn Phần, tổng Vạn Phần, huyện Đông Thành, Phủ Diễn Châu, xứ Nghệ An. Năm 1407, giặc Minh sang xâm lược và chúng đã áp đặt chế độ cai trị hà khắc trên toàn cõi Đại Việt, làm cho nhân dân ta vô cùng cơ cực lầm than. 

Mùa xuân năm Mậu Tuất 1418, từ vùng núi Lam Sơn (Thanh Hóa) Lê Lợi cùng những hào kiệt như: Nguyễn Trãi, Trần Nguyên Hãn, Lê Văn An, Lê Sát, Lưu Nhân Chú,... tất cả trên dưới năm mươi tướng văn và tướng võ (trong đó có 19 người đã từng kết nghĩa anh em nguyện cùng chí hướng với nhau ở hội thề Lũng Nhai, năm 1416), chính thức phất cờ khởi nghĩa, tự xưng là Bình Định Vương và kêu gọi toàn dân Đại Việt đồng lòng đứng lên đánh đuổi quân xâm lược  cứu nước.

Từ quê hương xứ Nghệ nghe danh Lê Lợi phất cờ dấy nghĩa, Vi Đức Thăng tìm đến vùng rừng núi Lam Sơn tụ nghĩa quyết chí theo chủ tướng Lê Lợi đánh đuổi giặc Minh. Sau mười năm gian khổ, nếm mật nằm gai cùng nghĩa quân tham gia nhiều trận ác liệt Vi Đức Thăng đã trở thành một vị tướng tài được tham góp dự bàn việc quân cơ nơi màn trướng. 

Cuộc kháng chiến chống đuổi giặc Minh của dân tộc ta tuy gian khổ nhưng đã giành thắng lợi hoàn toàn vào cuối năm 1427. Mùa xuân năm 1428, vua Lê Lợi mở hội mừng chiến thắng và ban thưởng cho các tướng sĩ có nhiều công lao trong cuộc "bình Ngô”. Vi Đức Thăng được phong tước Mật Quận công dự hàng "Khai quốc công thần” (Người có công mở nước). 

Sau ngày hội khải hoàn của dân tộc, Vi Đức Thăng được cử lên miền đất giáp biên ải phía Bắc làm quan trấn thủ tại châu An (tức An Châu thuộc châu An Bác sau này và nay thuộc huyện Sơn Động). Và đây cũng chính là miền đất vua Lê phân phong cho Vi Đức Thăng và con cháu họ Vi truyền đời được trông nom cai quản. 

Có thể nói rằng, An Châu là vùng đất phên dậu, nơi có vị thế trọng yếu ở nơi giáp biên cương, cho nên, từ thời Lê Sơ cho tới thời Nguyễn (thế kỷ XV - XIX) đều được triều đình cử quan võ tài năng trấn giữ. Và con cháu họ Vi, hậu duệ của Mật Quận công Vi Đức Thăng luôn được giao trọng trách này. 

Là một vị quan trấn thủ miền biên viễn, Mật Quận công Vi Đức Thăng luôn củng cố tình đoàn kết giữa các tộc người thiểu số trong vùng, giúp đỡ đồng bào trong vùng quản lãnh phát triển kinh tế, duy trì thuần phong mỹ tục truyền thống. Khi ông mất đi, nhân dân trong vùng An Châu đã xây đền thờ tại nơi ông cư quan. 

Đền xưa có quy mô rất lớn, nhưng đã bị hư hại chỉ còn dấu tích nền móng, hệ thống chân tảng và gạch ngói bị vùi lấp trong lòng đất. Gần đây, nhân dân địa phương đã khôi phục di tích này nhưng quy mô nhỏ và được gọi là miếu Đức Ông. Trong miếu hiện có tượng thờ ông. 

Ở sau tượng có treo một tấm vải đỏ, chép bài thơ Nôm của người xưa ca ngợi công lao của Đức Ông (tức Mật Quận công Vi Đức Thăng): "Miếu đường tự cổ lưu truyền lại/ Sơ tam, nguyên đán khởi trống chiêng/ Dân khang thái nhân an vật thịnh/ Quốc hòa bình kiến thiết hồng cờ/ Đức Ông xưa phù Lê Thái Tổ/ Khởi nghĩa quân tự ở Lam Sơn/ Chốn huấn luyện thủy quân lục chiến/ Nghe hịch vua kêu gọi toàn dân/ Ngọn cờ tiếng trống xa gần muôn dặm/ Non sông hòa hợp một nhà/ Thu hoàng ân nơi đây đánh giặc/ Sinh quế hòe giữ nước an dân/ Khi từ trần anh linh hiển hách/ Đền từ hương hỏa mấy ngàn thu”.

Tìm hiểu về di tích và phong tục, lễ hội trong vùng, hậu duệ họ Vi cho biết, dưới thời Lê Sơ cụ Vi Đức Thăng làm quan trấn thủ ông đã chọn dòng sông An Bá làm nơi huấn luyện thủy quân nên khi dân mở hội vào ngày 10 tháng 4 âm lịch đều có tổ chức thi bơi chải để tri ân việc xưa của nhà Mật Quận công.

Mật Quận công Vi Đức Thăng mất đi, con cháu ông kế tiếp giữ các chức trấn thủ và được ban phong nhiều chức tước khác nhau. Trong đó, 12 vị được phong tước Quận công, hàng chục vị được phong tước hầu, tước bá...  

Họ Vi vùng An Châu - An Bá (Sơn Động) là một dòng họ rất có uy tín và luôn được triều Lê, Nguyễn trọng dụng. Truyền thống tốt đẹp này được duy trì thể hiện qua việc thờ cúng ở đình đền làng Chẽ (An Châu) và tục bơi chải ở vùng này. Đây là một truyền thống tốt đẹp rất nên khai thác và phát huy cho các thế hệ mai sau noi theo.