Với các công trình khởi công mới, UBND huyện yêu cầu chủ đầu tư xác định rõ khả năng thanh toán. Ảnh: Trụ sở làm việc của bộ phận công an và quân sự thị trấn Đồi Ngô.

"Liệu cơm gắp mắm"

Chúng tôi về xã Đông Phú, một trong 5 xã của huyện Lục Nam đã đạt chuẩn nông thôn mới (NTM). Ông Hoàng Văn Dũng, Phó Chủ tịch UBND xã nói: "Cuối năm 2015, xã bắt tay vào xây dựng NTM, với quyết tâm cao của Đảng bộ, chính quyền cùng sự chung sức đồng lòng của nhân dân, chỉ sau một năm, xã về đích NTM đúng kế hoạch". Cán bộ, đảng viên và người dân xã Đông Phú phấn khởi, tự hào vì KT-XH ở địa phương ngày càng phát triển, nhất là xã không còn nợ  XDCB.

Sở dĩ có được kết quả đó là do trước khi xây dựng bất cứ công trình nào, xã đều cân đối các nguồn tài chính (từ việc đấu giá quyền sử dụng đất, hỗ trợ của T.Ư, tỉnh, ngân sách huyện, xã, huy động sức dân...), không làm tràn lan, ưu tiên các công trình trọng điểm như đường giao thông, kênh mương, trường học; các khoản nợ được thanh, quyết toán đúng hạn. Quan điểm của xã là không vì NTM mà "còng lưng cõng nợ", "liệu cơm gắp mắm". Mặc dù tổng kinh phí đầu tư xây dựng NTM của xã lên tới vài chục tỷ đồng song hiện nay xã Đông Phú đã thanh toán xong các khoản nợ XDCB.

Giải quyết nợ đọng XDCB là một trong những nhiệm vụ trọng tâm được UBND huyện tập trung chỉ đạo thời gian qua. Theo số liệu từ Phòng Tài chính-Kế hoạch huyện, tính đến hết tháng 7-2017, tổng số nợ đọng XDCB trên địa bàn huyện gần 53 tỷ đồng (giảm khoảng 13 tỷ đồng so với thời điểm 31-12-2016).

Nguyên nhân chính là do vài năm trước, nhu cầu về vốn trong xây dựng ở các xã tăng mạnh. Các công trình đường giao thông nông thôn, trường học, trạm y tế, nhà văn hóa,  trụ sở làm việc cơ quan, chợ, nghĩa trang... khởi công ồ ạt. Một số chủ đầu tư (chủ yếu ở cấp xã) chấp hành chưa nghiêm việc xác định, bố trí nguồn vốn thực hiện các dự án dẫn đến không có khả năng chi trả, nhất là những khoản nợ từ các dự án trước đây của người tiền nhiệm, trong khi nguồn vốn hỗ trợ của cấp trên có hạn.

Không để phát sinh nợ mới

Trước thực trạng trên, UBND huyện thành lập Ban Chỉ đạo (BCĐ) thanh toán nợ đọng XDCB do Chủ tịch UBND huyện làm Trưởng ban, phân công nhiệm vụ cụ thể từng thành viên. Những giải pháp chính được BCĐ tập trung thực hiện quyết liệt như: Rà soát, phân loại, xác định các vị trí đất xen kẹp tại các xã, thị trấn trình UBND huyện phương án xử lý và tổ chức đấu giá để có nguồn thu. Đôn đốc các khoản thu từ tiền đấu giá quyền sử dụng đất và các khoản nợ đọng theo Quyết định số 191/2012 của UBND tỉnh cùng các khoản thuế, phí khác. Đồng thời, lồng ghép nhiều nguồn vốn, trong đó có vốn từ Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng NTM.

UBND huyện yêu cầu các xã, thị trấn có lộ trình đầu tư phù hợp với khả năng huy động nguồn lực để đủ vốn đối ứng; không kéo dài tình trạng nhà thầu ứng vốn thi công. Mặt khác, tăng cường đấu giá quyền sử dụng đất, tạo nguồn thu phục vụ các dự án xây dựng NTM... Ông Hà Quốc Hợp, Chủ tịch UBND huyện nhấn mạnh: Đối với các xã, thị trấn còn nợ đọng XDCB, huyện kiên quyết không cho khởi công những công trình mới khi không giải trình được nguồn vốn. Đồng thời, có hình thức xử lý kỷ luật đối với lãnh đạo đơn vị không chấp hành ý kiến chỉ đạo của UBND huyện.

Quán triệt chủ trương của huyện, nhiều xã, thị trấn đã thận trọng hơn khi tiến hành XDCB. Tìm hiểu tại xã Bắc Lũng, địa phương đang hoàn thiện các tiêu chí để về đích NTM cuối năm nay, ông Phạm Trọng Đường, Chủ tịch UBND xã chia sẻ: Ngoài ngân sách hỗ trợ của Nhà nước, xã tập trung huy động nguồn lực từ sức dân để đầu tư xây dựng các công trình cấp thiết nhất, không dàn trải, tập trung trả nợ. Nếu như đầu năm 2016, nợ đọng XDCB của xã  khoảng 1,7 tỷ đồng, đến nay còn 500 triệu đồng. Khi xây dựng công trình mới, việc lập dự toán và khả năng thanh toán đều được xã tính toán kỹ lưỡng.

Không chỉ ở các xã xây dựng NTM, nhiều nơi có tốc độ xây dựng nhanh cũng đang cố gắng cân đối nguồn thu để không phát sinh nợ đọng. Ông Đào Xuân Hải, Phó Chủ tịch UBND thị trấn Đồi Ngô cho biết, năm 2020, thị trấn sẽ lên đô thị loại 4. Vì vậy, thời gian qua, hàng loạt các công trình được khởi công với kinh phí đầu tư lớn như đường giao thông, chợ, trường mầm non... song thị trấn đều cân đối được nguồn trả sau khi các hạng mục hoàn thiện.

Dù nợ đọng XDCB ở huyện Lục Nam vẫn còn ở mức cao song có thể thấy chính quyền từ huyện tới cơ sở đã nỗ lực giải quyết, kéo giảm nợ. Mục tiêu của UBND huyện đề ra đến hết năm 2017, phấn đấu giảm 50% số nợ đọng XDCB so với thời điểm 31-12-2016 (tổng nợ sẽ còn khoảng 33 tỷ đồng) và đến năm 2020 sẽ trả được 100%.

Công Doanh