Bắc Ninh
Độc đáo trò chơi xuân của người Sán Dìu
Cộng đồng người Sán Dìu là các quần thể được bao bọc bởi những lũy tre xanh như bao bản làng của người dân ở miền núi, vùng cao khác. Theo sau đó là phong tục truyền thống đã ăn sâu, bám rễ từ nghìn đời để lại.
 |
|
Trò chơi tá khíu. |
Người Sán Dìu rất coi trọng những giá trị truyền thống như tiếng mẹ đẻ, nết ăn ở, gia phong, kể cả giá trị đời sống tinh thần được thể hiện trong từng làn điệu dân ca, từng câu hát giao duyên ở từng sự kiện. Họ coi đây là giá trị tinh thần từ nghìn đời lưu lại mà bổn phận con cháu phải gìn giữ, bảo tồn và phát triển.
Những trò chơi dân gian của người Sán Dìu khi xuân về Tết đến cũng thuộc ý thức vậy và thường tập trung vào những dịp lễ tết (tính theo âm lịch) như: Tết Nguyên đán (tao nén, xin nén), Tết Thanh minh (sếnh mếnh chét), Tết mùng 5 tháng 5 (ngú ngót sô ngú chét), Tết mười bốn tháng 7 (sít nhót sịp xị chét), Tết Đông chí (tòng sị chét).
Theo tục truyền thống hiện đang được người Sán Dìu duy trì gồm 10 loại hình trò chơi: Hát ống, chí chí ngàn sèn, chí chí xà gùn, chí chí khiên thồng, tá khíu, tét sông tan, háng thén tá sặc, tét lố, tét kim noc, chuy chấy lán xíu.
Đó là 10 trò chơi thường gặp trong những dịp được cho là sự kiện của người Sán Dìu. Song trò chơi phổ biến nhất trong những ngày xuân năm mới vẫn là trò chơi tá khíu và tét sông tan, bởi những trò chơi này vừa tiện ích đậm nét dân gian lại cùng lúc được mua vui với nhiều người.
 |
|
Bà con dân tộc Sán Dìu xã Nam Dương (Lục Ngạn) gói bánh chưng chuẩn bị Tết Nguyên đán. Ảnh: Công Doanh |
Trò chơi tá khíu chỉ cần lấy lá chuối hoặc vỏ cây chuối khô bện thành quả cầu đẹp và dày được gọi tá khíu cùng ống trúc vừa hai đốt ngón tay xiên dây buộc chặt quả cầu, dùng 4 lông gà cứng cắm vào ống trúc và trò chơi được bắt đầu. Khi chơi tùy theo số người có nam, có nữ thành hai bên táp cầu sao cho uyển chuyển càng bay lâu trên cao càng tốt, nếu bên nào để cầu chạm đất là bên ấy thua cuộc. Tá khíu khi chơi ban đêm, người ta cắm que hương đang cháy để dễ phát hiện thông qua vệt đỏ của que hương. Cứ vậy, cuộc vui có thể kéo dài thâu đêm không chán.
Trò tét sông tan cũng vậy, chỉ cần một mâm gỗ đặt xuống một mặt phẳng với 4 người chơi, mỗi người dùng một đôi đồng xu cổ (thống sén) lỗ vuông đặt theo 4 góc trong mâm. Nếu ai chơi trước thì ngửa bàn tay đặt lên 8 đồng xu của 4 người cơi sèng (tét sông tan), tính theo âm dương của mặt đồng tiền, lẻ được, chẵn thua. Theo lần lượt ai may mắn được nhiều, ai thua phải chịu mua lại để cơ hội chơi lần tiếp theo cho đến khi tàn cuộc.
Giờ đây, dù dòng chảy cuộc sống đang từng ngày diễn ra sôi động nhưng người Sán Dìu vẫn gìn giữ những trò chơi dân dã từ ngàn xưa truyền lại. Qua đó góp phần truyền lửa đam mê và lan tỏa ý thức gìn giữ, phát huy vốn văn hóa truyền thống trong kho tàng văn hóa dân gian của cộng đồng các dân tộc huyện Lục Ngạn.
Ngô Minh Bắc
Ý kiến bạn đọc (0)