Những mẩu tàn nhỏ nhưng gây hại lớn

Trong nhiều nghiên cứu quốc tế, tàn thuốc được xem là loại rác phổ biến nhất tại các khu vực có lượng khách tham quan lớn. Người ta chỉ ra rằng đầu lọc thuốc lá được cấu tạo từ cellulose acetate - một loại nhựa khó phân hủy. Khi tiếp xúc với nắng, mưa hoặc môi trường ẩm, các mẩu tàn giải phóng nicotine, hydrocacbon thơm đa vòng và kim loại nặng thấm vào đất, nước, thậm chí ngấm vào bề mặt đá, gỗ và vữa của di tích. Với những công trình có vật liệu gốc là đá vôi hoặc gỗ cổ, sự thẩm thấu hóa chất khiến bề mặt bị ố màu, giảm độ bền và xuất hiện tổn thương theo thời gian.

Đền Đô (phường Từ Sơn) được lựa chọn xây dựng mô hình điểm di tích không khói thuốc.

Tại Việt Nam, các khảo sát môi trường đô thị và khu du lịch cho thấy lượng tàn thuốc tại các điểm tham quan thường ở mức cao. Một số nghiên cứu về môi trường biển tại nước ta ghi nhận tàn thuốc là một trong những nguồn rác thải nguy hại có khả năng gây độc cho sinh vật thủy sinh, làm thay đổi tính chất đất và ảnh hưởng lâu dài tới cảnh quan di tích gần các sông hồ, bãi biển hoặc thảm thực vật tự nhiên.

Một nguy cơ lớn hơn nhưng thường bị xem nhẹ là cháy do tàn thuốc chưa tắt hẳn. Nhiều vụ cháy rừng, cháy nhà cổ hoặc cháy công trình văn hóa trên thế giới đã được xác định có nguồn gốc từ hành vi vứt tàn thuốc. Với các di tích sử dụng kết cấu gỗ, mái ngói cổ, hoặc nằm trong khuôn viên có thảm thực vật dễ bắt lửa, chỉ một mẩu tàn còn đỏ cũng có thể gây ra sự cố thảm khốc. Giá trị lịch sử tích lũy qua hàng trăm năm có thể mất sạch chỉ trong vài phút.

Nhận diện mối nguy này, các trung tâm bảo tồn quốc tế đã đưa thuốc lá vào nhóm yếu tố rủi ro ưu tiên khi đánh giá an toàn công trình. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) từng khuyến nghị xây dựng môi trường di sản không khói thuốc, nhằm bảo vệ cả sức khỏe cộng đồng lẫn các giá trị vật thể. Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa của Liên Hợp Quốc cũng nhấn mạnh rằng mọi yếu tố gây tác động vật lý hoặc hóa học lên di sản đều cần được loại bỏ triệt để.

Tốn kém chi phí bảo trì, vệ sinh

Tàn thuốc không chỉ gây hại về mặt vật liệu mà còn tạo ra chi phí vệ sinh lớn cho đơn vị quản lý di tích. Tại nhiều chiến dịch làm sạch ở các khu du lịch, tàn thuốc luôn chiếm tỷ lệ rác thải cao nhất. Làm sạch bề mặt lát đá, bậc thềm và khuôn viên bị dính nhựa thuốc lá đòi hỏi nhiều nhân lực hơn so với dọn rác thông thường. Các vết ố hóa học trên vật liệu cổ phải được xử lý bằng chuyên môn bảo tồn, tốn kém và có nguy cơ ảnh hưởng cấu trúc gốc.

Trong khi đó, thay đổi nhỏ về mỹ quan như sự xuất hiện của tàn thuốc dọc lối đi cũng làm giảm trải nghiệm của du khách. Hình ảnh di tích thiếu sạch sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến đánh giá của khách và làm giảm giá trị văn hóa mà điểm đến muốn truyền tải.

Nhiều di tích nổi tiếng trên thế giới đã thành công trong việc xây dựng mô hình không khói thuốc. Tiêu biểu là Công viên quốc gia Grand Canyon nước Mỹ, gồm hệ thống hẻm núi khổng lồ do sông Colorado tạo nên. Đây là một trong những điểm du lịch tự nhiên nổi tiếng nhất thế giới và luôn duy trì chính sách môi trường không khói thuốc trong toàn bộ khuôn viên, trừ một số điểm hút thuốc được quy hoạch riêng. Chính sách này giúp giảm đáng kể lượng tàn thuốc rơi vãi, đồng thời giảm nguy cơ cháy rừng vốn là mối đe dọa thường trực tại khu vực có khí hậu khô và nhiều thảm thực vật dễ cháy.

Một số thành phố cổ tại châu Âu cũng áp dụng biện pháp tương tự, yêu cầu du khách chỉ hút thuốc tại khu vực quy định và bố trí thùng thu gom chống cháy. Tại châu Á, nhiều địa điểm linh thiêng đã áp dụng mô hình cấm hút thuốc hoàn toàn, kết hợp truyền thông bằng hình ảnh để nâng cao ý thức của du khách.

Khi cộng đồng cùng bảo vệ di sản

Ngoài các quy định và biện pháp kỹ thuật, kinh nghiệm quốc tế cho thấy cộng đồng dân cư sống quanh di tích đóng vai trò rất quan trọng. Nhân viên bảo vệ, hướng dẫn viên và người dân địa phương vừa là người quan sát trực tiếp, vừa là lực lượng nhắc nhở hiệu quả nhất đối với hành vi hút thuốc không đúng nơi quy định. Khi cộng đồng cùng thể hiện thái độ tôn trọng di sản, du khách có xu hướng tuân thủ tốt hơn.

Từ thực tiễn đó, nhiều chuyên gia cho rằng nâng cao nhận thức phải song hành với việc gia cố hạ tầng quản lý. Thùng gom tàn thuốc cần được bố trí ở vị trí hợp lý, dễ thấy nhưng không làm ảnh hưởng cảnh quan. Các biển báo giải thích tác hại của tàn thuốc đối với vật liệu di tích nên trình bày rõ ràng, dễ hiểu để tạo sự đồng cảm và khuyến khích du khách tự giác.

Thuốc lá, ở góc độ cá nhân, có thể chỉ là một thói quen. Nhưng với môi trường di tích, những mẩu tàn nhỏ bé lại là tác nhân gây hại mà khoa học đã chứng minh rõ ràng. Bảo vệ các công trình văn hóa không chỉ là nhiệm vụ của cơ quan quản lý mà còn là trách nhiệm của cộng đồng và du khách. Khi ý thức xã hội được nâng cao và biện pháp quản lý được thực hiện đồng bộ, những giá trị vật chất và tinh thần của di sản sẽ được gìn giữ bền vững cho các thế hệ mai sau.

Cách khử mùi thuốc lá trong miệng hiệu quả

BẮC NINH - Mùi thuốc lá bám trong khoang miệng sau khi hút khiến hơi thở trở nên khó chịu, làm giảm tự tin khi giao tiếp. Để hạn chế tình trạng này, có thể áp dụng một số mẹo đơn giản nhằm loại bỏ các hợp chất gây mùi và cải thiện sức khỏe răng miệng.

Khói thuốc ảnh hưởng lớn đến sức khỏe thai nhi

BẮC NINH - Khói thuốc không chỉ ảnh hưởng sức khỏe người hút, mà còn đe dọa sự sống của thai nhi. Nguy cơ sinh non tăng rõ rệt dù chỉ tiếp xúc ít, để lại hệ lụy dài lâu cho cả gia đình và xã hội.

Thận bị ảnh hưởng nghiêm trọng nếu bạn hút thuốc lá

BẮC NINH - Hút thuốc lá không chỉ gây hại cho phổi và tim mạch mà còn ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe thận.