Ảnh minh họa.

Hoa cải vàng đã có lúc vào thơ

Thi sĩ mê những gì trong đó?

Bữa cơm bình dân thấy đĩa dưa cải nhỏ

Đã nghe nước miếng chảy ra rồi.

Nước sông Cầu ngọt như bờ môi

Nuôi rau cải quê thành đặc sản

Bờ đê cao không có gì phải nản

Bờ thấp tát gàu sòng, bờ cao tát gàu giai.

Nấu canh cá rô thì rau cải nhất rồi

Có riêu cua, cải con là rau sống

Dưa cải muối ròn chua như mộng

Ngồng cải xào thì khách hết chê

Rau cải quê tôi bán khắp chợ quê

Chợ Nếnh, chợ Nội Roi, chợ Đáp Cầu, chợ Yên Thế…

Suốt mùa rau, dàn hàng ngang, không bao giờ ế.

Nhìn quà cha đi chợ về đủ biết giá hàng rau.

Dẫu bạn là người quê ở nơi đâu

Được Quang Biểu thết bữa mầm cải luộc

Những ý nghĩ bộn bề trong đầu quên hết

Đủ biết thế nào là rau cải quê tôi! 

                 Nguyễn Quang Hà

Lời bình

Hoa cải vàng đã có lúc vào thơ. Đúng vậy, không chỉ đã vào thơ mà còn vào cả nhạc nữa. Đó chẳng phải là câu chuyện tình được Nghiêm Thị Hằng làm thành bài thơ “Mùa hoa cải” và nhạc sĩ Lê Vinh phổ thành giai điệu bài hát nổi tiếng đó sao. Mới hay cái màu vàng hoa ấy thật bình dị mà thân thương khiến thi sĩ cũng phải mê, nhạc sĩ cũng chẳng thể vô tình. Và giờ đây lại được nhà thơ, nhà văn Nguyễn Quang Hà biến thành niềm tự hào qua bài “Rau cải quê tôi”. 

Không tự hào sao được khi mà Bữa cơm bình dân thấy đĩa dưa cải nhỏ/ Đã nghe nước miếng chảy ra rồi. Vậy đấy, đặc sản đâu cứ phải cao lương mỹ vị, nhiều khi chỉ là quả cà, bát tương mà đã là gia bản, chỉ rau muống, cải ngồng mà thành nhạc, thành thơ, thành lời ca bên cánh võng ru hời. 

Nhà văn Nguyễn Quang Hà sinh ra tại vùng quê quan họ mạn bắc sông Cầu nên trong ông luôn ắp đầy kỷ niệm. Vùng quê ấy đâu chỉ sinh những con người góp phần làm nên văn hiến, làm nên dư vị ngọt ngào trong mỗi khúc dân ca, mà chính Nước sông Cầu ngọt như bờ môi/ Nuôi rau cải quê thành đặc sản. Ngược dòng nước lơ thơ của sông Cầu lên đất Hiệp Hòa có một làng nổi tiếng về cây rau cải, đó là làng Tiếu, xã Mai Đình. 

Chẳng biết nước sông Cầu hay phù sa nơi đây kỳ diệu đến mức nào mà khi hóa vào rau cải lại tuyệt đến mức Cải Tiếu nấu nước điếu vẫn ngon. Trời, đã là nước điếu còn gì để nói, có chăng chỉ đem đổ vào thân mình con trâu, con lợn để diệt chấy rận, ấy vậy mà khi nấu với cải Tiếu vẫn cứ ngon. Trào lộng thay rau cải quê mình! 

Hãy nghe Nguyễn Quang Hà nói tiếp về cây rau cải:

Nấu canh cá rô thì rau cải nhất rồi

Có riêu cua, cải con là rau sống

Dưa cải muối ròn chua như mộng

Ngồng cải xào thì khách hết chê.

Ngon quá, cá rô nấu canh rau cải, riêu cua có cải con là rau sống, đĩa muối dưa ròn chua như mộng, đĩa ngồng xào ngút khói lừng thơm. Những thứ ấy mà ăn với cơm mới thì thôi rồi… Chả trách các cụ nhà ta hay liên tưởng cơm chín tới/ cải ngồng non…

Chỉ là rau cải mà gần quá quê hương, chỉ là rau cải mà bao tên chợ thân quen gợi về cõi nhớ. Nào chợ Nếnh, Nội Roi hay Đáp Cầu, Yên Thế… Suốt mùa rau không ế bao giờ. Nhìn quà cha đi chợ về đủ biết giá hàng rau. Câu thơ dù ẩn dụ nhưng không có gì khó hiểu. Trong sọt thồ thấy nhiều bánh đa chứng tỏ nay tốt chợ, hôm nào ít quà ấy là khi giá rau lại rẻ rồi.

Nhà giáo, nhà văn, nhà thơ Nguyễn Quang Hà quê làng Quang Biểu, xã Quang Châu (Việt Yên), vùng quê nằm ở bắc sông Cầu và nam dòng  sông Thương. Năm 1967, giữa lúc chiến tranh ác liệt, ông giã từ bảng đen phấn trắng để đứng vào đội hình những người thầy cầm súng cùng quê hương Kinh Bắc vào Nam chiến đấu. Chiến tranh kết thúc, ông ở lại với Huế, một vùng đất từng thấm máu ông cũng như bao đồng đội. 

 Chính vậy mà hai tiếng quê hương luôn sâu nặng như trang sách cuộc đời ông vậy. Không nặng lòng sao được khi cả tuổi thơ và một thời trai trẻ với dòng sông bến nước, với triền đê hoa cải ươm vàng. Bằng ngôn từ giản dị “Rau cải quê tôi” như nỗi niềm chất chứa chân quê. Dẫu bạn là người quê ở nơi đâu/ Được Quang Biểu thết bữ̃a ngồng cải luộc/ Những ý nghĩ bộn bề trong đầu quên hết/ Đủ biết thế nào là rau cải quê tôi!.

Ngô Minh Bắc