Đình Ninh Động (Việt Yên).

Viết về việc tu sửa di tích, trong bia “Tân tạo bi ký” được đặt trong tòa tiền đình ghi rõ: Quan viên hương lão Ngô Danh Trọng, Ngô Danh Tài, Ngô Danh Thực, Ngô Danh Thông... lý trưởng Ngô Tải, cùng các bậc trên dưới xã Ninh Động, tổng Thụy Ninh, huyện Việt Yên, tỉnh Bắc Giang lập bia ghi việc. Vào ngày 6 tháng 10 năm Canh Tý, bản xã nhất nhất đồng ý tu sửa đình trung, chi phí khá nhiều, dân tình khó khăn không đủ tu sửa. Giữa lúc đó, có người trong xã là Ngô Thị Đạt cùng chồng đã cung tiến 200 quan tiền xanh và 8 sào ruộng... Dân xã nhất nhất đồng ý cho ông bà gửi giỗ tại đình và có khắc bia đặt tại đình để lưu truyền muôn đời...

Đình Ninh Động là một công trình kiến trúc liên hoàn bao gồm toà tiền đình nối với hậu cung bởi ba gian ống muống tạo cho đình có bình đồ kiến trúc theo lối chữ công. Trước đình là sân gạch rộng, nối với tiền đình bởi hệ thống bậc tam cấp. Toà tiền đình gồm 5 gian, 2 mái, tường xây gạch, mái lợp ngói mũi, bờ nóc, bờ chảy xây gạch ngoài phủ vữa, soi gờ. Hai đầu bờ nóc đắp nổi hai con kìm. Chính giữa bờ nóc trang trí hình lưỡng long chầu nhật. Phía trước hồi xây dật cấp để nối với trụ biểu-cột đồng trụ hai bên. Trên đỉnh cột đồng trụ đắp hình con nghê, thân khắc chữ Hán với nội dung ca ngợi cảnh đẹp của di tích. 

Phía trước toà tiền đình trổ hai ô cửa sổ hình chữ thọ cách điệu. Kết cấu chịu lực bên trong toà tiền đình được tạo bởi 6 vì, mỗi vì 4 hàng chân cột. Sáu vì được gắn kết theo kiểu thức con chồng, đấu kê, tiền bẩy, hậu kẻ. Hệ thống vì nách của gian giữa tòa tiền đình có 2 kiểu thức: Kẻ ngồi và cốn. Đặc biệt, gian giữa toà tiền đình, các cốn vì nách và ở các đầu dư chạm khắc rồng, đao mác, vân mây, hoa lá mang đậm nét kiến trúc đan xen của hai thời Lê (thế kỷ XVIII) và thời Nguyễn (thế kỷ XIX). Hậu cung được tạo bởi 3 gian, 2 mái lợp bằng ngói mũi, bờ nóc lợp ngói bò, tường xây gạch chỉ, phủ vữa, quét vôi trắng.  

Ngoài tư liệu Hán Nôm, đình Ninh Động còn lưu giữ một số hiện vật bằng gỗ thời Lê, Nguyễn như: Kiệu long đình, hậu bành, lọ hương gỗ, ngựa thờ… Các hiện vật này đều được sơn thếp vàng, chạm lộng với đề tài rồng, hổ phù, hoa lá cách điệu. Đây là nguồn tư liệu có giá trị nghiên cứu về lịch sử văn hoá, khoa học của vùng đất Ninh Động qua các thời kỳ lịch sử.

Đình Ninh Động được UBND tỉnh xếp hạng Di tích lịch sử - văn hoá năm 2012.

Phương Vy